Aydın vadisi, Aydın ve Söke ovaları ve ovayı kuşatan dağları ile ülkemizde birçok üründe başı çekmektedir. “Dağlarında yağ, ovalarında Bal akan” bu vadi eşsizdir. Dağı ve ovası ile verim fışkıran bu coğrafyaya acımadan kıyılmaktadır. Bir yandan madencilik faaliyetleri, bir diğer yandan jeotermal santral ve kuyuları ile bu güzelim topraklar verimden düşürülmektedir. Diğer yandan ağaçlar da kesilerek alanlar açılmaktadır. Madencilikle ortaya salınan toz partiküller ile sebze ve meyvelerin ürün verimi düşerken, maden sahalarındaki fıstık çamları, kestane ağaçları, zeytin ağaçları kesilmekte, diğer yandan jeotermallerin açığa çıkardığı zehirli gazlar ile bağıl nem artmakta ve meyvelerin olgunlaşmasını engellemektedir. Ağaçların kurumasına neden olmaktadır. Ayrıca 2000’li yılların başından beri Büyük Menderes Irmağı suyu 4. Derece kirliğe sahip ve tarımsal sulamada kullanılmaması önerilmektedir. Ancak bugüne kadar bu sorunu çözemedikleri gibi, Menderesin kirlilik yükü daha da artmıştır. Bu ise tarımsal alanda verimin düşmesinin etkenlerinden biri olmaktadır. Sıraladığımız bu nedenler bakın Aydınımızda üretilen ürünlerle bize neler kaybettireceğine bakalım. Bunu neden mi söylüyoruz? Çünkü her sene yukarıdaki sebeplerden dolayı, her yıl ürün hâsılatı düşmektedir. Her gelen yıl ürün verimi biraz daha düşmektedir. Zeytin, İncir, Kestane ve Fıstık Çamları kuruyor, ürün vermez oluyor. Bunun önüne geçmek için bu vadi Tarım Vadisi olarak kalması sağlanmalı, ovanın tümü “Büyük Ova” kapsamına alınmalıdır. Tarımsal üretime zarar veren her tür faaliyet durdurulmalı ve tespit edilen olumsuzluklar giderilerek, üretici köylülere her tür destek verilmelidir.
Şimdi bu eşsiz vadinin bereketine ve verimliliğine bir bakmak gerekiyor. Bu vadi de yetişen tarımsal. Ürünlerin yöre ve ülke ekonomisindeki konumuna bakmak gerekiyor. Aydın Kulis’in 28.01 2020 tarihli “TÜİK 2019 Bitkisel Üretim İstatistiklerinden aldığı verilere bakalım:
Ülke düzeyinde 1. Sırada yer alan ürünler:
İncir, tüm üretimin, 190.445 ton ile ürünün % 61.4’ü Aydında üretiliyor.
Kestane, tüm üretimin, 32.232 ton ile ürünün %44.36’ Aydında üretiliyor.
Yağlık Zeytin, tüm üretimin, 310.832 ton ile ürünün % 28’ Aydında üretiliyor.
Kereviz, tüm üretimin, 1620 ton ile ürünün %74.7’si Aydında üretiliyor.
Çam Fıstığı, tüm üretimin yarısından fazlası Aydında üretiliyor.
Ülke düzeyinde 2. Sırada yer alan ürünler:
Enginar, tüm üretimin % 19.7’si aydında üretiliyor.
Çilek, tüm üretimin, 67.402 ton ile ürünün %13.8’i aydında üretiliyor.
Kütlü Pamuk, tüm üretimin, 246.382 ton ile ürünün %11.2’si Aydında üretiliyor.
Lifli Pamuk, tüm üretimin, 91.161 ton ile ürünün % 11.2’si Aydında üretiliyor.
Pamuk Çekirdeği, tüm üretimin, 147.831 ton ile ürünün % 11.2’si Aydında üretiliyor.
Ülke düzeyinde 3. Sırada yer alan ürünler:
Sofralık Zeytin, tüm üretimin 93.195 ton ile ürünün %17.6’sı Aydında üretiliyor.
Börülce, tüm üretimin, 1922 ton ile ürünün %10.4’ü aydında üretiliyor.
Daha çok ürün yetiştiriliyor. Bu vadide yetişmeyen ürün yok gibidir. Ancak bunlar bile yeterlidir, bu vadinin “Tarım Vadisi” olarak inşasının devam ettirilmesi için tüm ovanın “Büyük Ova” ilan edilmesi gerekiyor. Eğer hala Enerji ve Madden işletmeciliğinden ısrar edilirse, bunların hepsinin üretimine elveda demek zorunda kalınabilinir.
1800’lü yıllarda ve 1900’lü yılların ilk çeyreğine kadar Meyan Kökü üretimi ve işletilmesi ile gündeme oturan bu vadi, yabancı işletmecilerin meyan kökünün kökünü kazıncaya kadar, bu ürünü işletmeye devam ettiler. Bitince de ülkeyi terk ettiler. Ve tüm geçimini bu ürünle sağlayanları da ortada bıraktılar. Bu jeotermalciler ve Madenciler de, işleri bitince vadiyi talan edilmiş bir şekilde bırakıp gidecekler. Ve bu vadinin hiç kimse bugünkü verimini bulamayacaktır. Bugün ülkeye sağladığı ekonomik katkıyı, o gün sağlayamayacaktır.
Zaten son tespitlere göre bu vadi su konusunda sıkıntılara gebe görünüyor. Ve susuzluk kapıya dayanmışken, sanayiye aktarılacak su miktarı her geçen gün artıyor. Yüzey suları yalnız değil, yer altı sulara da göz diktiler. Yakında devreye girecek kâğıt fabrikası sadece günde 25.580 ton suyun üzerinde su kullanacak. Bu miktar sadece fabrika için. Ayrıca enerji üretecek atıklı termik santrale de su gidecek. Kısaca kuraklığa bağlı olarak ortaya çıkan susuzluk koşullarında, sanayi tesislerinin hem yüzey hem de yer altı sularını çekmeye çalışması, yakın tarihte su sorunu yaratacağı gibi, tarım için gerekli olan suyu da azaltacağından, ayrıca bu ürünlerde rekolte düşüşü olacaktır. Bu alanda geçimini sağlayan üreticilerde yokluk içine düşeceklerdir. Aydın Vadisi zaman geçirilmeden bu sorunlar yumağından kurtarılmalıdır. Menderes Irmağına akıtılan atıklardan korunmalıdır.
Aydın Ticaret Odasının 2016 yılına ait Aydın iline ait tarımsal ürünlerin ülke sıralaması ise aşağıdaki gbidir.
“Önemli Kültür Bitkilerinin Üretiminde Aydın İlinin Türkiye Üretimindeki Payı (2016)
Kaynak: http://www.aydin.gov.tr/genel-bilgiler”
- Zeytinyağlı Yerim, Ama Zeytinliklerden Vazgeçemem! - 10 Nisan 2022
- Yasadışı Yaşamımdan Geçen Sekiz Yıl - 2 Nisan 2022
- Maden Şirketleri ;Rehabilite Değil, Cehennem Çukurlarını Arkalarında Bırakıyorlar!!! - 18 Mart 2022