Afrika’da Türkiye-Fransa Çekişmesinde Son Sahne: Nijer

21 Temmuz 2024

Son yıllarda Türkiye, Afrika kıtasında artan bir etkinlik ve nüfuz genişletme çabası içerisine girmiştir. Özellikle ekonomik, siyasi ve askeri alanlarda kendini gösteren bu büyüme, Türkiye’nin stratejik hedefleri açısından büyük bir öneme sahiptir. Türk hükümeti, Afrika ile olan ticaret hacmini artırarak, kıtada önemli bir ekonomik aktör olma yolunda ciddi adımlar atmaktadır. Bu çerçevede Türk iş dünyasının da Afrika’daki etkinliği giderek artmakta, Türk firmaları çeşitli sektörlerde önemli projelere imza atmaktadır.

Ekonomik alanın yanı sıra, Türkiye’nin Afrika’daki siyasi varlığı da belirgin şekilde artmaktadır. Türkiye, Afrika ülkeleri ile ikili ilişkilerini güçlendirmek amacıyla çeşitli diplomatik misyonlar açmış ve stratejik ortaklık anlaşmaları imzalamıştır. Bu siyasi hamleler, Türkiye’nin Afrika’da istikrar ve kalkınmayı destekleyen bir partner olarak konumlanmasını sağlamaktadır. Ayrıca, Türkiye’nin Afrika’daki askeri varlığı da dikkat çekmektedir. Çeşitli askeri eğitim ve iş birliği anlaşmaları ile Türkiye, Afrika ülkeleri ile savunma alanında da ilişkilerini derinleştirmektedir.

Türkiye’nin Afrika’daki bu yeni emperyal politikaları, Türk dış politikasının genel hattında önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye, Afrika’da artan etkinliği ile küresel arenada daha güçlü bir aktör olmayı hedeflemektedir. Bu politikalar, Türkiye’nin uluslararası ilişkilerdeki rolünü ve stratejik önemini pekiştirmektedir. Sonuç olarak, Türkiye’nin Afrika’daki varlığı, hem ekonomik hem de siyasi ve askeri boyutlarıyla dikkat çekici bir şekilde büyümekte ve Türk dış politikasının önemli bir parçası haline gelmektedir.

Türkiye ve Avrupa Ülkeleri Arasındaki Rekabetin Tarihsel Kökleri

Türkiye’nin Afrika’daki genişleme politikalarının tarihsel bağlamı, Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanır. Osmanlı İmparatorluğu, 16. yüzyıldan itibaren Kuzey Afrika’da etkili olmuş ve Mısır, Libya, Tunus ve Cezayir gibi bölgelerde hakimiyet kurmuştur. Bu dönemde, Osmanlı’nın Afrika’daki varlığı, hem Doğu Akdeniz’deki ticaret yollarını koruma hem de İslam dünyasının liderliğini pekiştirme amacını taşımıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte, Türkiye’nin Afrika ile olan ilişkileri kesintiye uğramış, ancak Cumhuriyet döneminde yeniden canlanmaya başlamıştır. 1960’larda başlayan bağımsızlık hareketleriyle birlikte Afrika’da yeni devletler kurulmuş ve Türkiye, bu yeni devletlerle ilişkilerini geliştirmek için diplomatik çabalar göstermiştir. Ancak, bu dönemde Avrupa ülkelerinin, özellikle Fransa’nın, Afrika üzerindeki etkisi devam etmiştir.

Fransa’nın Afrika’daki sömürge geçmişi, Türkiye’nin Afrika politikalarıyla doğrudan rekabet etmesine neden olmuştur. Fransa, özellikle Batı ve Orta Afrika’da güçlü bir varlık sürdürmüş ve ekonomik, kültürel ve askeri alanlarda nüfuzunu korumuştur. Bu durum, Türkiye’nin Afrika’da etkili olma çabalarını zorlaştırmış ve iki ülke arasında bir çekişme yaratmıştır. Hollanda ve Belçika gibi diğer Avrupa ülkeleri de Afrika’da sömürgecilik döneminden kalan etkilerini sürdürmüş, ancak Fransa kadar belirleyici olamamışlardır.

Günümüzde Türkiye’nin Afrika politikaları, ekonomik işbirliği, eğitim ve kültürel değişim programları ile desteklenmektedir. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) aracılığıyla yürütülen kalkınma projeleri, Türkiye’nin Afrika’daki varlığını güçlendirmektedir. Bu çabalar, Fransa’nın ve diğer Avrupa ülkelerinin geleneksel etkisiyle doğrudan rekabet halindedir. Türkiye’nin Afrika’daki genişleme politikalarının tarihsel kökleri ve bu süreçte yaşanan rekabet, günümüzdeki stratejik hamlelerin ardındaki dinamikleri anlamak için önemlidir.

Nijer Örneği: Türkiye-Fransa Çekişmesinin Son Sahnesi

Türkiye ile Fransa arasında Afrika’da süregelen rekabetin en güncel örneği, stratejik bir konuma sahip olan Nijer’de kendini göstermektedir. Türkiye, Nijer’de önemli yatırımlar yaparak, askeri işbirlikleri geliştirerek ve diplomatik girişimlerde bulunarak etkisini artırma çabasındadır. Bu durum, Fransa’nın bölgedeki geleneksel nüfuzuna meydan okumaktadır.

Türkiye’nin Nijer’deki faaliyetleri, özellikle altyapı projeleri ve enerji yatırımlarıyla dikkat çekmektedir. Türk şirketleri, Nijer’de yollar, köprüler ve kamu binaları gibi çeşitli altyapı projeleri üstlenmiş, ayrıca enerji sektöründe de önemli yatırımlar yapmışlardır. Bu yatırımlar, Nijer’in ekonomik kalkınmasına katkı sağlarken, Türkiye’nin bölgedeki etkisini de pekiştirmektedir.

Askeri işbirlikleri de Türkiye’nin Nijer’deki varlığını güçlendiren unsurlar arasındadır. Türk Silahlı Kuvvetleri, Nijer ordusuna eğitim ve lojistik destek sağlamaktadır. Bu askeri işbirlikleri, Nijer’in güvenlik kapasitesini artırırken, Türkiye’nin bölgedeki stratejik konumunu sağlamlaştırmaktadır. Fransa ise, bu durumu kendi güvenlik ve savunma politikaları açısından endişeyle karşılamaktadır.

Diplomatik alanda da Türkiye, Nijer ile ilişkilerini derinleştirmektedir. Karşılıklı ziyaretler, ortak konferanslar ve işbirliği anlaşmaları, iki ülke arasındaki diplomatik bağları güçlendirmektedir. Türkiye’nin bu aktif diplomatik girişimleri, Fransa’nın Nijer’deki etkisini zayıflatmakta ve bölgedeki dengeleri değiştirmektedir.

Ancak, Nijer’deki yerel dinamikler de bu büyük güçler arasındaki rekabeti etkilemektedir. Nijer halkının ve hükümetinin, Türkiye ve Fransa arasındaki çekişmeden nasıl etkilendiği ve bu duruma nasıl tepki verdiği, bölgedeki güç mücadelesinin seyrini belirleyen önemli faktörlerdir. Yerel politik aktörlerin ve sivil toplum kuruluşlarının tutumları, bu rekabetin nihai sonucunu şekillendirebilecek potansiyele sahiptir.

Diplomatik Krizlerin Asıl Sebebi: Afrika’daki Rekabet

Türkiye ile Avrupa Birliği ve birçok Avrupa ülkesi arasında son yıllarda yaşanan diplomatik krizlerin arka planında, Afrika’daki rekabetin önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Murat Yetkin’in analizlerine göre, Türkiye’nin Afrika’da yürüttüğü aktif dış politika ve ekonomik yatırımlar, Avrupa’nın bu kıtadaki geleneksel nüfuzunu tehdit eder niteliktedir. Afrika’da artan Türk etkisi, özellikle Fransa gibi eski sömürgeci güçlerin tepkisini çekmektedir.

Türkiye, son yıllarda izlediği strateji, Afrika ülkelerinin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmayı da hedeflediği ileri sürülse de, özünde Türkiye’nin bölgedeki varlığını güçlendirmektedir. Ancak, bu durum Avrupa ülkelerinin Afrika’daki çıkarlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

Fransa ve diğer Avrupa ülkeleri, Afrika’daki çıkarlarını korumak ve nüfuzlarını sürdürmek amacıyla Türkiye’nin bölgedeki faaliyetlerine karşı diplomatik ve ekonomik önlemler almaktadır. Bu çerçevede, Türkiye ile Avrupa arasında zaman zaman gerilimler yaşanmakta ve bu gerilimler diplomatik krizlere dönüşebilmektedir. Örneğin, Türkiye’nin Libya’daki müdahalesi ve Somali’deki askeri varlığı, Avrupa ülkelerinin tepkisini çekmiş ve bu durum diplomatik ilişkilerin gerilmesine neden olmuştur.

Gelecekte benzer diplomatik gerginliklerin yaşanma ihtimali oldukça yüksektir. Türkiye’nin Afrika’daki stratejisi, Avrupa ile ilişkilerini şekillendirmeye devam edecektir. Bu bağlamda, Türkiye’nin Afrika’da izlediği politikaların ve güç mücadelesinin, Avrupa ile olan diplomatik ilişkilerde belirleyici bir rol oynayacağı öngörülmektedir. Sonuç olarak, Afrika’daki rekabet, Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasındaki diplomatik krizlerin arkasındaki temel sebeplerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.