IŞİD yeniden güçleniyor

Kuzey Irak alevler içinde. BuÄŸday tarlalarından yükselen dumanlar yangının ne denli büyük olduÄŸunun iÅŸareti. Terör milisi IŞİD tarafından çıkarılan bu yangının amacı, bölge halkını korkutmak. Vermek istediÄŸi mesaj ise “hiç kimsenin devlet kurumlarıyla iÅŸbirliÄŸi yapmaması.”

Kuzey Irak’ta IŞİD militanları haftalardır baskınlar düzenliyor, bubi tuzakları kuruyor ya da canlı bomba olarak kendini patlatıyor. 28 Nisan’da yaÅŸandığı gibi. Irak’ın kuzeyindeki Kerkük kentindeki gizli servis binasına girmeye çalışan bir canlı bomba güvenlik güçleri tarafından fark edilmiÅŸ ve militan binaya ulaÅŸmadan üzerindeki bombayı patlatmıştı. Cihatçıların daha önce özellikle geceleri ve merkezden uzak bölgelerde ortaya çıkmasının ardından Kerkük’deki bu saldırı, örgütün strateji deÄŸiÅŸikliÄŸine gittiÄŸinin bir iÅŸareti oldu.

Bu strateji deÄŸiÅŸikliÄŸinin bir iÅŸaret olarak BaÄŸdat’ta Mayıs ayında düzenlenen saldırı örnek gösteriliyor. IŞİD militanları 1 Mayıs’ta da BaÄŸdat’ın kuzeyinde Iraklı bir milis grubun savaşçılarına doÄŸrudan saldırdı ve bu saldırıda Halk Seferlik Güçleri adlı milis gruba baÄŸlı 10 kiÅŸi hayatını kaybetti. IŞİD, saldırıyı farklı noktalarda yer alan gruplarla düzenlemiÅŸti. Ölüm sayısını artırmak için yolların etrafına önceden bombalar yerleÅŸtirilmiÅŸti.

Uluslararası Kriz Grubu’nda OrtadoÄŸu geliÅŸmeleri Beyrut’tan izleyen Sam Heller’e göre bu tür koordineli ve karmaşık saldırılar, örgütün yeniden güç kazandığının bir göstergesi. Heller, geliÅŸmelerle ilgili hazırladığı raporda, IŞİD’in Iraklı güvenlik güçleri ile artık daha sık ve daha uzun çatışmalara girdiÄŸine ve eski asimetrik saldırıların yerine daha karmaşık eylemleri benimsediÄŸine dikkat çekiyor.

Bölgede ne kadar IŞİD savaşçısı var?

IŞİD, bundan yaklaşık 14 ay önce Mart 2019’da Suriye’nin Bagus beldesinde kontrolü altındaki son bölgeyi kaybetmiÅŸ, kendini “halife” olarak adlandıran örgüt lideri Ebubekir BaÄŸdadi de Suriye’nin kuzeyindeki Ä°dlib vilayetinde Ekim 2019’da ABD’nin özel güvenlik güçlerince düzenlenen bir operasyonda öldürülmüştü. BaÄŸdadi’nin öldürülmesi, IŞİD’e vurulan en ağır darbelerden biri olarak görülüyordu.

Ancak BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’ne 20 Mayıs’ta sunulan raporla IŞİD’in tamamen yok edilemediÄŸine dair ilk ciddi uyarı yapıldı. Raporda IŞİD’in hem Irak’ta hem de Suriye’de yeniden gücünü toplamaya baÅŸladığı ve giderek daha cesur saldırılar düzenleyebileceÄŸi belirtildi. Raporda örgütün 2017’de Irak’ta yaÅŸandığı gibi Suriye’de de yeraltına inen ağını yeniden düzenlediÄŸi ve daha önce sakin olan bölgelerde düzenlenen saldırıların sayısında da artış olduÄŸu ifade edildi.

Dünya genelinde cihatçı hareketlere bakıldığında IŞİD’in hâlâ en güçlü terör örgütü olduÄŸu deÄŸerlendirmesini yapan terörizm uzmanı Guido Steinberg, örgütün Irak ve Suriye özelinde de hâlâ güçlü olduÄŸuna iÅŸaret ediyor. Steinberg, “IŞİD en büyük çıkışını 2013/2014 yıllarında yapmıştı. 2010 yılında sadece 700 savaşçı vardı. Bugün ise Irak ve Suriye’de 2 biner, 3 biner savaşçısı var. Bu da bize tehlikenin boyutunu bize gösteriyor” diyor.

Öte yandan militan sayısına iliÅŸkin daha yüksek tahminde bulunanlar da var. ÖrneÄŸin IŞİD’le mücadele koalisyonunun ABD’li özel temsilcisi James Jeffrey’e göre Suriye ve Irak’taki IŞİD savaşçılarının sayısı 14 bin ila 18 bini buluyor.

Örgütün mali kaynakları

Tahminler örgütün toprak kaybetmesine raÄŸmen mali açıdan da iyi durumda olduÄŸu yönünde. Bu konuda da ABD BirleÅŸik Ortak Görev Gücü-DoÄŸal Kararlılık Harekatı’nın 11 Mayıs tarihli raporu fikir veriyor. Raporda ABD’li mali kuruluÅŸlardan edinilen bilgilere göre IŞİD’in hala yüzlerce milyon dolarlık mali kaynaÄŸa eriÅŸimi olduÄŸu belirtiliyor. IŞİD’in kriminal eylemlerle para kazandığı vurgulanan raporda, kuryeler aracılığıyla da mali sistemlere giren IŞİD’in parayı bölgede kolayca dolaÅŸtırdığı ifade ediliyor. Raporda IŞİD’in faaliyetlerinin ÅŸu anda düşük yoÄŸunluklu bir direniÅŸ seviyesinde bulunduÄŸu, yeniden toprak kazanabilecek güçte olmadığının da altı çiziliyor.

Ancak Uluslararası Barış AraÅŸtırmaları Enstitüsü (SIPRI) Direktörü Dan Smith’e göre IŞİD bölgede güvenli ÅŸekilde faaliyette bulunmayı tamamen imkansız hale getiriyor. Smith, “IŞİD ÅŸu anda daha çok gerillla gibi hareket ediyor, beÅŸ yıl önce kendini hilafet ilan etmesinden farklı olarak” diyor.

IŞİD’in iki müttefiÄŸi

Cihatçıların bölgede ÅŸu anda iki müttefiki var: Biri koronavirüs salgını, diÄŸeri de bölgede devam eden anlaÅŸmazlıklar. Nitekim IŞİD, uluslararası toplumun dikkati koronavirüsle mücadeleye çevrilmiÅŸken geçen Mart ayında taraftarlarına saldırılarını artırması çaÄŸrısı yapmıştı. DoÄŸal Kararlılık Harekatı’nın raporunda da bu çaÄŸrıya iÅŸaret edilerek IŞİD’e karşı mücadelenin “önemli ölçüde ihmal edildiÄŸi” belirtiliyor.

Ağırlıklı olarak Kürt savaşçılardan oluÅŸan Suriye Demokratik Güçleri de (SDG) son aylarda askeri operasyonlarını neredeyse tamamen durdurmuÅŸ durumda. Irak’ta Alman ordusunun da katıldığı güvenlik güçlerinin eÄŸitilmesi projesine de artık devam edilmiyor.

IŞİD, bölgesel anlaÅŸmazlıklardan da büyük ölçüde fayda saÄŸlıyor. Özellikle de Türkiye ve Suriyeli Kürtler arasındaki sürtüşmeden, ayrıca ABD ve Ä°ran arasındaki gerginlikten. SIPRI Direktörü Smith, bu yılın başında IŞİD’in en büyük düşmanı olarak adlandırılan Ä°ranlı general Kasım Süleymani’nin ABD tarafından öldürülmesinin ardından bölgede yükselen tansiyona iÅŸaret ediyor. Aynı saldırıda Ä°ran yanlısı HaÅŸdi Åžabi örgütünün BaÅŸkan Yardımcısı Ebu Mehdi el-Mühendis’in öldürüldüğünü vurgulayan Smith, bu olaydan sonra Irak’taki Amerikan birliklerinin varlığının sorgulanmaya baÅŸlandığını hatırlatıyor. Süleymani’nin öldürülmesinden sonra bölgedeki Amerikan hedeflerine düzenlenen saldırılar artış göstermiÅŸti.

ABD’nin geri çekilmesi

Bunun sonucunda da ABD Irak’taki dört üssü terk etti, iki askeri üssünden de askerlerini geri çekti. Amerikalıların Irak’ta artık eskisi gibi Iraklı güvenlik güçleri ile birlikte hareket etmediÄŸini söyleyen Guido Steinberg, Suriye’de de ABD’nin sadece birkaç yüz kiÅŸiyle temsil edildiÄŸini ifade ediyor. Steinberg, ABD’nin artık daha sonra Suriye ve Irak üzerinden gelen yabancı savaşçılara dikkatini yönlendirdiÄŸine iÅŸaret ediyor.

Steinberg, buna Suriye’nin kuzeyinde SDG’nin kontrolündeki cezaevlerinde 2 bin kadar yabancı savaşçının da dahil olduÄŸunu ifade ediyor. IŞİD lideri BaÄŸdadi, öldürülmeden önce yayınlanan bir video kaydında tutuklu IŞİD militanlarının “kurtarılmasını” birincil öncelik olarak tanımlamıştı. Kürtlerin kontrolündeki cezaevlerinin güvenliÄŸi ise zaten tartışmalıydı. Türkiye’nin geçen Ekim ayında Suriye’nin kuzeyinde düzenlediÄŸi ve “Barış Pınarı” adı verilen askeri harekat sırasında cezaevlerindeki güvenliÄŸin daha da kötüleÅŸtiÄŸi ve bu ÅŸekilde yüzlerce tutuklunun da kaçtığı ifade ediliyor. Bunun sebebi olarak da Kürtlerin kaynaklarını Türkiye ile yaÅŸanan gerginliÄŸe karşı kullanması ve bu yüzden cezaevlerinde yeterli sayıda gardiyan bulunduramaması gösteriliyor.