Denisovalı genleri, modern insanların ruh sağlığını etkiliyor olabilir

11 Kasım 2023

Araştırmacılar, Denisovalıların modern insanlara bugüne kadarki en yaygın genetik katkısını belirledi. Çalışma, çinko düzenlemesini etkilediği gözlemlenen genetik varyantın, atalarımızın soğuğa adaptasyonunda evrimsel bir avantaja işaret edebileceğini ortaya koyuyor. Çalışma aynı zamanda bu genetik adaptasyonun modern insanlarda nöropsikiyatrik bozukluklara yatkınlık oluşturabileceğini de ortaya koyuyor.

Araştırma, İspanya’daki Pompeu Fabra Üniversitesi’nden bir ekip tarafından yürütüldü. Ekip, genomumuzun bir bölgesinde, mevcut insan popülasyonları arasında, Denisovalılar olarak bilinen soyu tükenmiş bir ata popülasyonunun genomuna büyük benzerlik gösteren bir adaptasyon varyantı tespit etti.

Araştırmacılar, bu genetik varyantın, Denisovalılarla atalarımızın çiftleşmesinden kaynaklandığını belirledi. Bu varyant, çinko taşınmasını etkileyen ve hücresel metabolizmada rol oynayan SLC30A9 geninde yer alıyor.

Araştırmacılar, bu varyantın hücre içinde yeni bir çinko dengesine neden olduğunu ve metabolizmada bir değişikliği teşvik ettiğini belirledi. Bu varyasyon, hücrelerin endoplazmik retikulumunu ve mitokondrisini değiştirerek, düşmanca bir iklimle başa çıkmak için olası bir metabolik avantaja neden olur.

Araştırmacılar, bu varyantın modern insanlarda bazı psikiyatrik hastalıklara daha fazla yatkınlıkla ilişkili olduğuna dikkat çekiyor. Bunlar arasında anoreksiya nervoza, hiperaktivite bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu, bipolar bozukluk, depresyon, obsesif kompulsif bozukluk ve şizofreni yer alıyor.

Araştırmacılar, bu varyantın neden bazı psikiyatrik hastalıklara yatkınlık oluşturduğunu henüz tam olarak bilmiyorlar. Ancak, çinko taşınmasının sinir sisteminin uyarılabilirliğine katkıda bulunduğu ve insanların zihinsel dengesi ve sağlığında rol oynadığı düşünülüyor.

Araştırma, Denisovalıların modern insanların genetik mirasına önemli bir katkıda bulunduğunu gösteriyor. Bu katkı, hem soğuğa adaptasyonda hem de bazı psikiyatrik hastalıklara yatkınlıkta rol oynayabilir.

Diğer araştırmalar

Diğer araştırmalar da Denisovalıların genlerinin modern insanların ruh sağlığını etkileyebileceğini gösteriyor. Örneğin, 2022 yılında yapılan bir araştırma, Denisovalıların genlerinin şizofreni riskini artırabileceğini gösterdi.

2021 yılında yapılan bir araştırma ise, Denisovalıların genlerinin bipolar bozukluk riskini artırabileceğini gösterdi.

Bu araştırmalar, Denisovalıların genlerinin modern insanların ruh sağlığı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabileceğini gösteriyor. Ancak, bu etkinin tam olarak nasıl işlediği henüz tam olarak anlaşılmış değil.

Denisova nerede?

Denisova, Sibirya’da bir mağara adıdır. Bu mağarada, modern insanların ve Neandertallerin ataları olan Denisovanların kalıntıları bulunmuştur. Denisovanlar, yaklaşık 400 bin yıl önce ortaya çıkmış ve 40 bin yıl önce yok olmuş bir insan türüdür. Denisovanların genetik mirası, bugün Asya ve Okyanusya’da yaşayan bazı insan gruplarında hâlâ görülebilir.

Denisova mağarası, Altay Dağları’nın güneydoğusunda, Anuy Nehri’nin kıyısında yer alır. Mağaranın içinde üç oda vardır. En büyük oda, 9 metre yüksekliğinde ve 11 metre genişliğindedir. Bu oda, arkeologlar tarafından “ana salon” olarak adlandırılır. Ana salonun içinde, Denisovanların ve diğer insan türlerinin yaşadığına dair kanıtlar bulunmuştur. Bu kanıtlar arasında kemikler, dişler, aletler, takılar ve sanat eserleri sayılabilir.

Denisova mağarasının keşfi, 1970’li yıllarda Sovyet arkeologlar tarafından yapılmıştır. Ancak mağaranın önemi, 2008 yılında bir Alman araştırma ekibinin burada bir parmak kemiği bulmasıyla anlaşılmıştır. Bu parmak kemiği, daha önce bilinmeyen bir insan türüne aitti. Bu türe, mağaranın adından dolayı Denisova insanı denildi. Daha sonra yapılan DNA analizleri, Denisovanların modern insanlarla ve Neandertallerle yakın akraba olduğunu gösterdi.

Denisova mağarası, insan evrimi hakkında yeni bilgiler sunan bir yerdir. Burada yapılan çalışmalar, farklı insan türlerinin birbirleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu ve nasıl melezleştiklerini ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca, Denisovanların kültürü ve yaşam tarzı hakkında da ipuçları vermektedir. Denisova mağarası, insanlığın geçmişini aydınlatan bir hazine olarak kabul edilebilir.

NHY/ Universitat Pompeu Fabra – Barcelona. 30 Ekim 2023.