Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Temmuz 2023’te fırlatılan Euclid teleskobu, “evrenin karanlık tarafı” olarak bilinen karanlık madde ve karanlık enerjiye dair bilinmeyenleri aydınlatmak için geliştirilen geniş çaplı bir kozmik haritanın ilk görüntülerini paylaştı. Şubat 2024’te düzenli gözlemlerine başlayan Euclid, yalnızca iki hafta süren gözlemler sonucunda oluşturduğu 208 gigapiksellik geniş mozaik görüntüsünde 100 milyondan fazla galaksi ve yıldız yer aldı. Harita, ESA tarafından 15 Ekim 2024’te Milano’da düzenlenen Uluslararası Astronotlar Kongresi’nde tanıtıldı ve bu görüntüler, evrenin bir tür “kozmik atlası” olarak nitelendiriliyor. Şu ana kadar gözlemlenen alan, projenin yalnızca %1’ini temsil ediyor ve Euclid’in altı yıllık gözlem sürecinde evrenin üçte birini kapsaması bekleniyor.
Euclid teleskobu, özellikle evrenin genişleme hızını belirleyen karanlık enerjinin ve evrende maddenin %85’ini oluşturduğu düşünülen karanlık maddenin etkilerini incelemek için özel olarak tasarlandı. Teleskobun 600 megapiksellik kamerası ve spektrometresi, yıldızlar ile galaksiler arasındaki uzaklıkların zamanla nasıl değiştiğini gösteren “kırmızıya kayma” fenomenini ölçerek karanlık enerjinin etkilerini saptıyor. Euclid bu sayede, milyarlarca galaksiyi gözlemleyerek evrenin hızlanan genişlemesine neden olan kuvvetler hakkında daha derin bilgi sunacak.
Mozaik görüntüsünde göze çarpan detaylardan biri, Samanyolu’ndaki yıldızlar arasında gözlemlenen açık mavi renkteki toz ve gaz bulutları olarak bilinen galaktik sirüs. Bunun dışında, Abell 3381 galaksi kümesi gibi evrenin uzak bölgelerinde yer alan gök cisimlerinin ince yapıları da yüksek çözünürlükle görüntülendi. Euclid’in bu ilk gözlemleri, gelecekte evrenin büyük ölçekli yapısını daha ayrıntılı şekilde anlamaya yönelik umut verici bir başlangıç olarak kabul ediliyor.
Bu yeni harita, ESA’nın Euclid Konsorsiyumu iş birliğiyle işlenip analiz edilmekte ve evrenin 10 milyar ışık yılı uzaklıktaki bölgelerine kadar ulaşmayı hedefliyor. Euclid’in geniş görüş açısı ve hassas kameraları sayesinde bilim insanları, yalnızca karanlık madde ve enerjiyi değil, aynı zamanda galaksilerin evrimsel süreçlerini de inceleyerek evrenin en temel yapı taşlarına dair ipuçları aramayı sürdürecek.
- NHY / ESA, Space.com, Euclid Konsorsiyumu.
