Ä°ngiltere, Avrupa BirliÄŸi’nden ayrıldıktan sonra Türkiye ile sığınmacı iade anlaÅŸması imzalamayı hedefliyordu. Ancak The Times gazetesinin haberine göre bu plan, Türkiye’nin “güvenli ülke” olmadığı yönündeki raporlar nedeniyle rafa kaldırıldı. Peki Ä°ngiltere’nin Türkiye ile sığınmacı anlaÅŸması planı ne içeriyordu ve neden baÅŸarısız oldu? Bu yazıda bu soruların yanıtlarını arayacağız.
Ä°ngiltere’nin Türkiye ile sığınmacı anlaÅŸması planı, Avrupa BirliÄŸi’nin 2016 yılında Türkiye ile imzaladığı anlaÅŸmanın bir benzeriydi. Bu anlaÅŸmaya göre, AB’ye gelen ancak iltica baÅŸvurusu reddedilen ya da baÅŸvuru yapmayan sığınmacılar, Türkiye’ye geri gönderilebiliyordu. Karşılığında da AB, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılara yardım etmek ve Türkiye’den AB’ye yasal yollardan sığınmacı kabul etmek taahhüt ediyordu.
Ä°ngiltere, AB’den ayrılmasının ardından bu anlaÅŸmanın dışında kaldı. Bu nedenle de Türkiye ile kendi anlaÅŸmasını yapmak istedi. Ä°ngiltere’nin planına göre, Ä°ngiltere’ye gelen ancak iltica baÅŸvurusu reddedilen ya da baÅŸvuru yapmayan sığınmacılar, Türkiye’ye geri gönderilecek ve karşılığında da Ä°ngiltere, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılara yardım edecek ve Türkiye’den Ä°ngiltere’ye yasal yollardan sığınmacı kabul edecekti.
Ancak bu plan, Ä°ngiltere’nin kendi yasalarına ve uluslararası hukuka aykırı olduÄŸu gerekçesiyle eleÅŸtirildi. Ä°nsan hakları örgütleri, Türkiye’nin “güvenli ülke” olmadığını, sığınmacılara kötü muamele yaptığını, geri gönderme ve keyfi tutuklama riskiyle karşı karşıya bıraktığını belirtti. Ayrıca, Ä°ngiltere’nin Türkiye’ye geri gönderdiÄŸi sığınmacıların baÅŸka ülkelere de geri gönderilebileceÄŸi, böylece “zincirleme geri gönderme” denen insan hakları ihlaline yol açabileceÄŸi uyarısı yapıldı.
Bu eleÅŸtirilerin yanında, Ä°ngiltere’nin kendi parlamentosunda da plana destek bulamadığı ortaya çıktı. The Times gazetesinin haberine göre, Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanlığı’nın hazırladığı bir rapor, Türkiye’nin “güvenli ülke” olmadığı sonucuna vardı. Raporda, Türkiye’deki insan hakları durumu, demokrasi ve hukukun üstünlüğü konularında ciddi endiÅŸeler dile getirildi. Raporda ayrıca, Türkiye’nin Suriye ve Libya’daki askeri müdahaleleri, DoÄŸu Akdeniz’deki gerginlikler ve NATO müttefikleriyle yaÅŸadığı sorunlar da eleÅŸtirildi.
Bu raporun ardından, Ä°ngiltere DışiÅŸleri Bakanlığı sözcüsü, Türkiye ile sığınmacı anlaÅŸması planının durdurulduÄŸunu açıkladı. Sözcü, “Türkiye ile sığınmacı iade anlaÅŸması imzalamayı düşünmüyorduk. Bu konuda herhangi bir müzakere ya da görüşme yapmadık” dedi. Sözcü, Türkiye ile sığınmacı konusunda iÅŸbirliÄŸi yapmaya devam edeceklerini, ancak bunun iade anlaÅŸması içermediÄŸini belirtti.
Ä°ngiltere’nin Türkiye ile sığınmacı anlaÅŸması planının çökmesi, hem Ä°ngiltere’nin hem de Türkiye’nin sığınmacı politikaları açısından önemli sonuçlar doÄŸurabilir. Ä°ngiltere, AB’den ayrıldıktan sonra sığınmacı akınını durdurmak için sert önlemler almaya çalışıyor. Ancak bu önlemler, hem yasal hem de ahlaki açıdan tartışmalı bulunuyor. Türkiye ise, 4 milyondan fazla sığınmacıya ev sahipliÄŸi yapıyor ve AB ile yaptığı anlaÅŸmanın yeterince uygulanmadığını ÅŸikayet ediyor. Türkiye, AB ile iliÅŸkilerini iyileÅŸtirmek için sığınmacı kartını kullanmaya devam edebilir, ancak Ä°ngiltere’nin planından vazgeçmesi, Türkiye’nin bu konudaki kredibilitesini zedeleyebilir.
