İngiltere, Avrupa Birliği’nden ayrıldıktan sonra Türkiye ile sığınmacı iade anlaşması imzalamayı hedefliyordu. Ancak The Times gazetesinin haberine göre bu plan, Türkiye’nin “güvenli ülke” olmadığı yönündeki raporlar nedeniyle rafa kaldırıldı. Peki İngiltere’nin Türkiye ile sığınmacı anlaşması planı ne içeriyordu ve neden başarısız oldu? Bu yazıda bu soruların yanıtlarını arayacağız.
İngiltere’nin Türkiye ile sığınmacı anlaşması planı, Avrupa Birliği’nin 2016 yılında Türkiye ile imzaladığı anlaşmanın bir benzeriydi. Bu anlaşmaya göre, AB’ye gelen ancak iltica başvurusu reddedilen ya da başvuru yapmayan sığınmacılar, Türkiye’ye geri gönderilebiliyordu. Karşılığında da AB, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılara yardım etmek ve Türkiye’den AB’ye yasal yollardan sığınmacı kabul etmek taahhüt ediyordu.
İngiltere, AB’den ayrılmasının ardından bu anlaşmanın dışında kaldı. Bu nedenle de Türkiye ile kendi anlaşmasını yapmak istedi. İngiltere’nin planına göre, İngiltere’ye gelen ancak iltica başvurusu reddedilen ya da başvuru yapmayan sığınmacılar, Türkiye’ye geri gönderilecek ve karşılığında da İngiltere, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılara yardım edecek ve Türkiye’den İngiltere’ye yasal yollardan sığınmacı kabul edecekti.
Ancak bu plan, İngiltere’nin kendi yasalarına ve uluslararası hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle eleştirildi. İnsan hakları örgütleri, Türkiye’nin “güvenli ülke” olmadığını, sığınmacılara kötü muamele yaptığını, geri gönderme ve keyfi tutuklama riskiyle karşı karşıya bıraktığını belirtti. Ayrıca, İngiltere’nin Türkiye’ye geri gönderdiği sığınmacıların başka ülkelere de geri gönderilebileceği, böylece “zincirleme geri gönderme” denen insan hakları ihlaline yol açabileceği uyarısı yapıldı.
Bu eleştirilerin yanında, İngiltere’nin kendi parlamentosunda da plana destek bulamadığı ortaya çıktı. The Times gazetesinin haberine göre, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın hazırladığı bir rapor, Türkiye’nin “güvenli ülke” olmadığı sonucuna vardı. Raporda, Türkiye’deki insan hakları durumu, demokrasi ve hukukun üstünlüğü konularında ciddi endişeler dile getirildi. Raporda ayrıca, Türkiye’nin Suriye ve Libya’daki askeri müdahaleleri, Doğu Akdeniz’deki gerginlikler ve NATO müttefikleriyle yaşadığı sorunlar da eleştirildi.
Bu raporun ardından, İngiltere Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, Türkiye ile sığınmacı anlaşması planının durdurulduğunu açıkladı. Sözcü, “Türkiye ile sığınmacı iade anlaşması imzalamayı düşünmüyorduk. Bu konuda herhangi bir müzakere ya da görüşme yapmadık” dedi. Sözcü, Türkiye ile sığınmacı konusunda işbirliği yapmaya devam edeceklerini, ancak bunun iade anlaşması içermediğini belirtti.
İngiltere’nin Türkiye ile sığınmacı anlaşması planının çökmesi, hem İngiltere’nin hem de Türkiye’nin sığınmacı politikaları açısından önemli sonuçlar doğurabilir. İngiltere, AB’den ayrıldıktan sonra sığınmacı akınını durdurmak için sert önlemler almaya çalışıyor. Ancak bu önlemler, hem yasal hem de ahlaki açıdan tartışmalı bulunuyor. Türkiye ise, 4 milyondan fazla sığınmacıya ev sahipliği yapıyor ve AB ile yaptığı anlaşmanın yeterince uygulanmadığını şikayet ediyor. Türkiye, AB ile ilişkilerini iyileştirmek için sığınmacı kartını kullanmaya devam edebilir, ancak İngiltere’nin planından vazgeçmesi, Türkiye’nin bu konudaki kredibilitesini zedeleyebilir.
