20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü, çocukların haklarının korunması ve iyileştirilmesi adına uluslararası bir farkındalık günü olarak önem taşıyor. Ancak bu yıl, hem Türkiye’de hem de dünya genelinde çocuk hakları konusundaki ihlallerin yaygınlığı, çözüm arayışlarının yetersiz kaldığını bir kez daha gözler önüne serdi.
Türkiye’de Çocuk Hakları ve Sorunlar
2024 yılına ait verilere göre, Türkiye’de 10 ayda 134 çocuk yaşamını yitirirken, 343 çocuk önlenebilir nedenlerden dolayı hayatını kaybetti. Bu ölümler; trafik kazaları, iş kazaları ve sağlık hizmetlerine erişim eksikliği gibi temel sorunlara işaret ediyor. TÜİK’in verileri ise yetersiz beslenmenin çocuklar üzerinde oluşturduğu ağır yükü ortaya koyuyor: Her gün protein alabilen çocukların oranı yalnızca %12,7; karbonhidrat ağırlıklı beslenme oranı ise %62,4. Bu, hem fiziksel hem de zihinsel gelişimde telafisi zor sonuçlar doğurabilir.
Ayrıca, çocuk işçiliği, çocukların eğitime erişimden yoksun kalmasıyla birleşerek yeni bir sömürü zinciri yaratıyor. Yaklaşık 900 bin çocuğun iş gücünde yer aldığı ve 61’inin bu süreçte hayatını kaybettiği raporlanmıştır (İSİG, 2024). Akademik literatürde, çocuk işçiliği üzerine yapılan çalışmalar, bu durumun ailelerin ekonomik zorluklarından kaynaklandığını ve özellikle göçmen çocuklar arasında daha yaygın olduğunu ortaya koyuyor. Diğer yandan, 2023 yılında güvenlik güçlerinin karıştığı kazalarda 12 çocuk hayatını kaybetti. Bu kazalar genellikle ihmalkârlık, yüksek hız ve denetimsiz operasyonlardan kaynaklanıyor.
Dünyada Çocukların Savaşlardaki Kaybı
Birleşmiş Milletler raporlarına göre, savaşlar çocukların hayatını sadece fiziksel olarak değil, duygusal ve sosyal düzeyde de yıkıma uğratıyor. Filistin, Yemen, Suriye ve Afganistan gibi çatışma bölgelerinde yüz binlerce çocuk öldü, sakat kaldı veya ailesini kaybetti. Filistin’de son bir yıl içinde 1.000’in üzerinde çocuğun hayatını kaybettiği bilinirken, Yemen’de 2 milyon çocuğun akut açlık riskiyle karşı karşıya olduğu bildiriliyor (UNICEF, 2024).
Savaş bölgelerindeki çocuklar, sadece ölüm ve yaralanma riskine değil, aynı zamanda çocuk asker olarak zorla silah altına alınma, cinsel istismar ve insani yardımlara erişim eksikliği gibi sistematik ihlallere maruz kalıyor. Örneğin, Güney Sudan’da faaliyet gösteren silahlı gruplar, 2023’te 500’den fazla çocuğu zorla asker olarak kullanmıştır.
Açlık ve Yoksulluğun Pençesindeki Çocuklar
Dünya genelinde 150 milyondan fazla çocuk yetersiz beslenme nedeniyle büyüme ve gelişme bozukluğu yaşıyor. Sahra Altı Afrika ülkeleri, bu durumun en ağır şekilde hissedildiği bölgelerden biri. Dünya Gıda Programı’nın (WFP) 2024 raporuna göre, sadece Sudan’da 7 milyondan fazla çocuk yetersiz beslenmeyle mücadele ediyor.
Türkiye’de de çocuk yoksulluğu çarpıcı bir gerçeklik olarak karşımıza çıkıyor. TÜİK verilerine göre, asgari ücretle geçinen ailelerin çocukları, sağlıklı bir şekilde beslenmek bir yana, çoğu zaman yeterli miktarda yemek bile yiyemiyor. Her gün sadece karbonhidratla beslenen çocukların oranı %62,4 seviyesindeyken, et, tavuk veya balık gibi protein kaynaklarını günlük olarak tüketebilen çocukların oranı sadece %12,7 olarak belirtiliyor.
Eğitimden Mahrumiyet: Çocuk Haklarının İhlali
Savaşlar, yoksulluk ve göç, çocukların eğitimden kopmasına yol açan en büyük faktörlerden. UNESCO raporlarına göre, dünya genelinde 244 milyon çocuk okuldan tamamen uzak. Özellikle kız çocukları, savaş bölgelerinde ve göç yollarında eğitim hakkından mahrum kalıyor. Örneğin, Suriye’deki çatışmalar nedeniyle 2,4 milyon çocuğun okula gidemediği belirtiliyor.
Türkiye’de ise Suriyeli mülteci çocukların yaklaşık %40’ı eğitimden mahrum kalmış durumda. Dil bariyerleri, ekonomik yetersizlikler ve ayrımcılık gibi etmenler, bu çocukların okullaşma oranlarını düşürüyor.
Çocuk haklarının ihlali, yalnızca bireysel değil, toplumsal ve uluslararası bir krizdir. Bugün çocukların karşı karşıya olduğu sorunlar, aslında tüm insanlığın geleceğini tehdit ediyor. Hem Türkiye’de hem de dünyada çocuklar için daha iyi bir dünya inşa etmenin yolu, sadece politik vaatlerden değil, somut ve etkili adımlardan geçiyor.
Kaynakça:
• UNICEF, State of the World’s Children Report, 2024.
• TÜİK, Türkiye Çocuk Verileri Raporu, 2024.
• WFP, Global Hunger Index, 2024.
• İnsan Hakları Derneği, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Çocuk Hakları İhlalleri Raporu, 2023.
• UNESCO, Out-of-School Children Global Report, 2023.
• İSİG Meclisi. (2024). Türkiye’de Çocuk İşçiliği Raporu.
