Türkiye’de vergi sistemi, dolaylı vergilerin ağırlığı nedeniyle adalet tartışmalarını beraberinde getiriyor. 2025 Ocak ayında, devletin topladığı vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin payı dikkat çekici bir noktaya ulaştı. Kurumlar vergisinden elde edilen gelir 34.6 milyar TL seviyesinde kalırken, mal ve hizmet satışları üzerinden alınan Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) gelirleri katlanarak arttı.
Özellikle ithalat üzerinden alınan KDV 113.4 milyar TL’ye, yurtiçindeki mal ve hizmet satışlarından elde edilen KDV ise 165.5 milyar TL’ye ulaştı. Bu rakamlarla KDV’nin bütçe gelirleri içindeki payı %35.18’e yükseldi.
Tüketicinin Vergi Yükü Şirketlerden Fazla
Vergi yükünün bireylere nasıl yansıdığını gösteren en çarpıcı örneklerden biri sigara ve akaryakıt üzerindeki ÖTV gelirleri oldu. Ocak ayında petrol ve doğal gazdan alınan ÖTV 39 milyar TL’ye ulaşırken, tütün ürünlerinden alınan ÖTV 34.5 milyar TL olarak kaydedildi.
Bu tablo, sigara içenlerin devlet kasasına aktardığı verginin, şirketlerin ödediği kurumlar vergisinden katbekat fazla olduğunu ortaya koyuyor. Nitekim şirketlerin ödediği kurumlar vergisi 8 milyar TL seviyesinde kalırken, sigara tüketicilerinden alınan ÖTV, bu tutarın yaklaşık 4.3 katına ulaştı. Başka bir ifadeyle, sigara kullanıcıları şirketlerden %331 daha fazla vergi ödedi.
Vergi Adaleti Tartışmaları Derinleşiyor
Türkiye’de dolaylı vergilerin yüksekliği, dar ve orta gelirli kesimler üzerinde ağır bir vergi yükü oluşturuyor. Dolaylı vergiler, gelire bakılmaksızın herkesin aynı oranda vergi ödemesine neden olduğu için, gelir dağılımındaki adaletsizlikleri artırıyor.
Buna karşın, şirketlerin ödediği vergilerin görece düşük kalması, vergi sisteminin adaleti konusunda soru işaretleri yaratıyor. Büyük ölçekli işletmelerin sağladıkları kârlarla kıyaslandığında, toplumun genel tüketim üzerinden ödediği vergilerin çok daha yüksek olması, mevcut sistemin düşük gelir grupları aleyhine işlediğine dair eleştirileri güçlendiriyor.
Vergi sisteminin daha adil hale getirilmesi için dolaylı vergilerin azaltılması, doğrudan vergilerin ise artırılması yönünde çağrılar giderek artarken, mevcut politikaların nasıl şekilleneceği merak konusu olmaya devam ediyor.
