Uluslararası Uzay İstasyonu’nun ilginç tarihi

2 Kasım 2023

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), Dünya’nın yörüngesindeki en büyük ve en karmaşık yapay uydu. Ama ISS’nin bugünkü haline gelmesi kolay olmadı. İstasyonun tarihi, uzay yarışının başladığı 1950’li yıllara kadar uzanıyor.

İlk uzay istasyonu fikri, Sovyet bilim insanı Konstantin Tsiolkovsky tarafından 1903 yılında ortaya atıldı. Tsiolkovsky, Dünya’nın etrafında dönen bir tekerlek şeklindeki bir istasyon tasarladı. Bu tasarım, yapay yerçekimi sağlamak için dönen bir istasyonun ilk örneğiydi. Ancak bu fikir, teknolojinin yetersizliği nedeniyle gerçekleştirilemedi.

Uzay istasyonlarına olan ilgi, 1957’de Sovyetler Birliği’nin Sputnik 1’i fırlatmasıyla arttı. Bu olay, ABD ile Sovyetler Birliği arasında uzay yarışını başlattı. Her iki ülke de uzaya insan göndermek ve Ay’a inmek için yarıştı. Bu süreçte, uzayda kalıcı bir varlık kurmanın önemi de anlaşıldı.

Sovyetler Birliği, 1971’de Salyut 1 adlı ilk uzay istasyonunu yörüngeye yerleştirdi. Bu istasyon, üç kişilik bir mürettebat tarafından ziyaret edildi ancak dönüş sırasında yaşanan bir kaza sonucu hepsi hayatını kaybetti. Sovyetler Birliği, Salyut programı kapsamında 1986’ya kadar toplam yedi istasyon daha fırlattı. Bu istasyonlarda yapılan deneyler ve görevler, uzayda yaşamanın zorluklarını ve olanaklarını ortaya çıkardı.

ABD ise 1973’te Skylab adlı ilk ve tek uzay istasyonunu yörüngeye gönderdi. Skylab, Apollo roketinin üçüncü aşamasının modifiye edilmesiyle oluşturuldu. Skylab’a üç ayrı mürettebat tarafından ziyaretler gerçekleştirildi ve toplam 171 gün boyunca istasyonda kalındı. Skylab, 1979’da atmosfere girerek parçalandı.

1980’li yıllarda ise ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki ilişkiler yumuşadı ve uzayda işbirliği yapma fikri ortaya çıktı. Bu kapsamda, 1975’te Apollo-Soyuz Test Projesi gerçekleştirildi. Bu proje, ABD’nin Apollo aracının ve Sovyetler Birliği’nin Soyuz aracının uzayda buluşarak kenetlenmesini içeriyordu. Bu tarihi olay, iki süper gücün uzayda barış içinde çalışabileceğini gösterdi.

1990’larda ise Uluslararası Uzay İstasyonu projesi başladı. Bu proje, ABD, Rusya, Kanada, Japonya ve Avrupa Uzay Ajansı gibi 15 ülkenin katılımıyla gerçekleştirildi. Projenin amacı, Dünya’nın yörüngesinde sürekli olarak insanlı olan ve çok sayıda bilimsel deney yapılabilen bir istasyon inşa etmekti.

İlk ISS modülü olan Zarya, 1998’de Rusya tarafından fırlatıldı. Ardından ABD’nin Unity modülü ile kenetlendi. Böylece ISS’nin temeli atılmış oldu. Sonraki yıllarda, diğer ülkelerin de katkısıyla istasyona yeni modüller eklendi. 2000 yılında ise ilk mürettebat olan Expedition 1, istasyona yerleşti. O günden beri, istasyonda sürekli olarak insan varlığı devam ediyor.

ISS, bugün yaklaşık 420 ton ağırlığında ve bir futbol sahası büyüklüğünde. İstasyonda, laboratuvarlar, güneş panelleri, robot kollar, kenetlenme noktaları ve yaşam alanları gibi çeşitli bileşenler bulunuyor. İstasyonun mürettebatı, genellikle altı kişiden oluşuyor ve altı ay boyunca istasyonda kalıyor. İstasyonda yapılan deneyler, uzay bilimi, biyoloji, fizik, tıp ve eğitim gibi alanlarda önemli katkılar sağlıyor.

ISS’nin geleceği ise belirsiz. İstasyonun 2031 yılında emekliye ayrılması planlanıyor. Ancak bu tarih, teknik ve siyasi nedenlerle değişebilir. ISS’nin yerini alacak yeni istasyonlar ise henüz netleşmedi. Bazı ülkeler, Ay’ın yörüngesinde ya da yüzeyinde yeni istasyonlar kurmayı planlıyor. Bazı özel şirketler ise ticari amaçlı uzay istasyonları geliştirmeyi hedefliyor.

ISS, uzay tarihinin en büyük ve en başarılı projelerinden biri olarak kabul ediliyor. İstasyon, bilim ve teknolojinin yanı sıra uluslararası işbirliği ve barış için de bir sembol haline geldi. ISS’nin sona ermesi, uzay araştırmalarının da sonu anlamına gelmeyecek. Aksine, yeni ufuklar açacak ve insanlığın uzaydaki macerasını sürdürecek.

NHY/ nasa