ABD merkezli araştırma kuruluşu Pew Research Center’ın Ocak 2024’te yayınladığı “Dünya Genelinde Dini Milliyetçilik Düzeylerinin Karşılaştırması” başlıklı çalışma, Türkiye ve diğer ülkelerde dinin siyaset ve toplum üzerindeki etkilerine ışık tutuyor. 30’dan fazla ülkeden 55.000 kişinin görüşlerini içeren araştırma, özellikle Türkiye’deki toplumsal eğilimler açısından çarpıcı veriler sunuyor.
Dini Milliyetçilik ve Türkiye’deki Durumu
Raporda dini milliyetçilik, bir ülkedeki baskın dinin ulusal kimliğin bir parçası olarak görülmesi ve politikaları etkilediği bir kavram olarak tanımlanıyor. Türkiye’de bu tanıma uygun bir profil sergileyenlerin oranı yalnızca yüzde 11. Bu oran, Müslüman nüfusun yoğun olduğu Bangladeş (%45), Endonezya (%46) ve Malezya (%38) gibi ülkelere kıyasla oldukça düşük.
Gelişmiş ülkelerde ise dini milliyetçilik oranlarının çok daha düşük olduğu görülüyor. Avrupa Birliği ülkelerinde bu oran ortalama yüzde 1 seviyesindeyken, ABD’de yüzde 6 olarak kaydedilmiş.
Türkiye’de Liderin Dindarlığı Önemini Kaybediyor
Araştırma, halkın liderlerin dini inançlarına verdiği önemi de ele aldı. Türkiye’de katılımcıların yüzde 51’i liderin dininin önemli olmadığını ifade ederken, yüzde 49’u bunun bir ölçüde önemli olduğunu düşündüğünü belirtti. Ancak “dindar lider” istemeyenlerin oranı yüzde 77’lik ezici bir çoğunluğu oluşturuyor. Bu sonuç, Türkiye halkının liderlerinin dindarlığı yerine daha farklı kriterlere öncelik verdiğini ortaya koyuyor.
Gelişmekte olan ülkelerde liderin dindar olmasını önemseyenlerin oranı daha yüksek. Bangladeş’te yüzde 75, Endonezya’da yüzde 73, Malezya’da yüzde 66 gibi yüksek oranlar kaydedilmişken, İsveç ve Japonya gibi gelişmiş ülkelerde bu oran sadece yüzde 4.
Şeriat Yönetimine Bakış: Türkiye ve Diğer Ülkeler
Araştırmanın dikkat çekici bir diğer başlığı, Müslüman ülkelerdeki halkın “şeriat” yönetimine yönelik tutumuydu. Türkiye’de katılımcıların yüzde 65’i şeriat kurallarıyla yönetilmeye karşı çıkarken, yüzde 32’si bunu ılımlı ya da güçlü bir şekilde desteklediğini belirtti.
Şeriatı “şiddetle” destekleyenlerin oranı Türkiye’de yüzde 12 iken, bu oran Malezya’da yüzde 72, Bangladeş’te yüzde 69, Endonezya’da yüzde 52 ve Nijerya’da yüzde 51 olarak kaydedildi. Türkiye’deki bu görece düşük oran, toplumun büyük kesiminin modern hukuk sistemlerini tercih ettiğini gösteriyor.
Din ve Toplum İlişkisi: Katkı Sağlar mı?
Araştırma, dinin topluma katkı sağladığına dair görüşleri de inceledi. Türkiye’de katılımcıların yüzde 84’ü dinin topluma fayda sağladığını ifade ederken, bu oran Tunus’ta yüzde 98, Bangladeş’te yüzde 94, Malezya’da yüzde 92 olarak ölçüldü.
Dini toplumsal fayda açısından değerlendirenlerin oranı Avrupa ülkelerinde daha düşük seviyelerde. Örneğin İtalya’da yüzde 65, İsrail’de yüzde 67 olarak kaydedilmiş.
Türkiye’deki Eğilimlerin Anlamı
Pew Research Center’ın araştırması, Türkiye toplumunun önemli bir kısmının dini milliyetçilikten uzak bir tavır sergilediğini ve liderlerinin dindarlığını bir öncelik olarak görmediğini ortaya koyuyor. Bunun yanında, dinin toplumsal faydalarına olan inanç yüksek seviyelerde kalmaya devam ediyor. Bu veriler, Türkiye’deki toplumsal dinamiklerin seküler eğilimlere daha yakın olduğunu ancak dini değerlerin toplumsal yaşamda belirli bir ağırlık taşımaya devam ettiğini gösteriyor.
Araştırmanın sonuçları, Türkiye’nin diğer Müslüman ülkelerle karşılaştırıldığında dini referanslara olan yaklaşımında daha ılımlı bir çizgide yer aldığını ve halkın liderlik tercihlerinde pragmatik bir yaklaşımı benimsediğini ortaya koyuyor.
