Birden fazla ülkenin Ay’ın yüzeyine geri dönmeye çalıştığı yeni bir uzay yarışı çağı baÅŸladı, bu yarıştı özel ÅŸirketler de görev alıyor.
ABD’nin Artemis görevi, 1969’da olduÄŸu gibi insanı tekrar Ay’a göndermeyi hedefliyor. Son olarak Odysseus adlı özel bir ay aracı, NASA’nın 1972’de Apollo programını sona erdirmesinden bu yana ABD’nin Ay’a gerçekleÅŸtirdiÄŸi ilk görevde Ay’a baÅŸarıyla iniÅŸ yaptı.
Ä°nsanlık Ay’a hem insanlı hem de insansız teknoloji indirmeyi deneyerek bilim tarihindeki en büyük anlardan bazılarına imza attı. The Week’te yer alan haber dosyasına göre bugüne kadar ki Ay’a iniÅŸle şöyle:
Luna 2 (12 Eylül 1959)
Space.com, Sovyetler BirliÄŸi’nin Luna 2’sinin “baÅŸka bir gezegensel cisimle temas kuran ilk insan yapımı nesne” olduÄŸunu belirtti. Ä°nsansız araç Ay’ın yüzeyine ulaÅŸan ilk araç oldu. NASA, roketin Ay’da “manyetik alan ya da radyasyon kuÅŸağı bulunmadığını” ve “iki metalik küre içinde taşınan Sovyet amblemlerini Ay yüzeyine bıraktığını” bildirdi. Bu iniÅŸ, 1950’li ve 60’lı yıllarda SSCB ve ABD arasındaki uzay yarışında önemli bir dönüm noktası olmuÅŸtur.
Luna 9 (3 Åžubat 1966)
NASA, Luna 2’nin Ay ile ilk temas kuran uzay aracı olmasına karşın, Luna 9’un “Ay’a yumuÅŸak iniÅŸ yapan ve Ay yüzeyinden Dünya’ya fotoÄŸrafik veri aktaran ilk uzay aracı” olduÄŸu belirtiliyor. Küresel bir iniÅŸ kapsülü fırlatılarak otomatik bir ay istasyonu haline getirildi. “Ä°stasyon, radyo sistemini, programlama cihazını, bataryaları, termal kontrol sistemini ve bilimsel aygıtları barındıran… hava geçirmez ÅŸekilde kapatılmış bir konteynırdan oluÅŸuyordu.” Bu, Ay’a ilk baÅŸarılı kontrollü iniÅŸti ve diÄŸer araçların önünü açtı. Luna 9’un ardından, sadece dört ay sonra iniÅŸ yapan Amerikan Surveyor 1 de dahil olmak üzere, birkaç baÅŸka yumuÅŸak iniÅŸ hızlı bir ÅŸekilde arka arkaya gerçekleÅŸti.
Surveyor 1 (30 Mayıs 1966)
NASA, Surveyor 1 ile “NASA ilk denemesinde Ay’a ilk gerçek yumuÅŸak iniÅŸi gerçekleÅŸtirdi” dedi. Bu, Amerika BirleÅŸik Devletleri’nin ilk yumuÅŸak iniÅŸ denemesi olduÄŸu için “benzeri görülmemiÅŸ bir baÅŸarıydı”. NASA’nın Jet Ä°tki Laboratuarı’ndan yapılan açıklamada Surveyor 1’in “NASA’nın Apollo görevlerine hazırlık amacıyla veri toplamak üzere Ay’a gönderilen yedi robotik uzay aracından oluÅŸan bir serinin ilki” olduÄŸu belirtildi. Uzay aracı “11.000’den fazla fotoÄŸrafın yanı sıra Ay’ın yüzeyi ve sıcaklığı hakkında veriler iletti.”
Apollo 11 (20 Temmuz 1969)
Ay’a iniÅŸler arasında belki de en ünlüsü ve çığır açanı olan NASA’nın Apollo 11 görevi, Ay’a ilk kez bir insan göndererek tarihe geçti.
Komutan Neil Armstrong, Komuta Modülü Pilotu Michael Collins ve Ay Modülü Pilotu Edwin “Buzz” Aldrin uzaya çıkarak Ay’a baÅŸarılı bir iniÅŸ gerçekleÅŸtirdi. NASA, iniÅŸin televizyonda yayınlandığını ve 650 milyon kiÅŸi tarafından izlendiÄŸini bildirdi. Ay’a ilk adımı Armstrong atmış ve bunu “bir insan için küçük, insanlık için dev bir adım” olarak nitelendirmiÅŸti.
Space.com’a göre astronotlar ayrıca “uçuÅŸ ve eÄŸitim sırasında hayatını kaybeden birçok astronot ve kozmonotun isimlerinin yazılı olduÄŸu anma madalyonları” ve “73 ülkeden iyi niyet mesajları ile kongre ve NASA liderlerinin isimlerinin yazılı olduÄŸu 1,5 inçlik silikon bir disk” bıraktılar.
Chang’e-3 (4 Aralık 2013)
Space.com’a göre Çin Ulusal Uzay Ajansı 2013 yılında, Sovyetler BirliÄŸi’nin en son 1976 yılında gerçekleÅŸtirdiÄŸi “Ay’a yaklaşık 40 yıl sonra ilk yumuÅŸak iniÅŸi” temsil eden Chang’e-3 göreviyle tarih yazdı. Görevde hem bir Ay iniÅŸ aracı hem de Yutu adlı bir gezici yer alıyordu.
Kaynak, gezginin yalnızca üç ay dayanması gerektiÄŸini ancak “2016 ortasına kadar hareketsiz halde çalışmaya devam ettiÄŸini” belirtiyor. “Görevi sırasında Yutu, ay yüzeyinde diÄŸer tüm ay gezginlerinden daha uzun süre çalışarak yeni bir rekor kırdı.” Yutu tarafından toplanan veriler bugün hala bilimsel araÅŸtırmalarda kullanılıyor.
Chandrayaan-3 (23 AÄŸustos 2023)
Hindistan, SSCB, ABD ve Çin’den sonra Ay’a kontrollü iniÅŸ gerçekleÅŸtiren dördüncü ülke oldu.
CNN’in haberine göre Hindistan Uzay AraÅŸtırma Ajansı (ISRO) Vikram adlı bir ay aracı, bir itici modül ve Pragyan adlı bir gezgini “veri toplamak ve ayın bileÅŸimi hakkında daha fazla bilgi edinmek için bir dizi bilimsel deney yapmak üzere” ayın güney kutbuna baÅŸarıyla indirdi. Space.com’un haberine göre Hindistan ayrıca, “bilim insanları bölgenin buz ÅŸeklinde su barındırdığını bildiÄŸi için” ilgi alanı haline gelen Ay’ın güney kutbuna iniÅŸ yapan ilk ülke olarak da tarihe geçti. ISRO, Chandrayaan-1 uzay aracı “Ay’ın güney kutbundaki kraterlerin içinde su buzunun varlığını tespit ettiÄŸi” için “bu tür ay suyunun ilk olarak tespit edilmesinde önemli bir rol oynamıştır.”
Odysseus (22 Åžubat 2024)
NASA’nın Artemis görevine hazırlık olarak özel ÅŸirketler Ay’a iniÅŸ yapacak araçların tasarımında yer aldılar. The New York Times, Intuitive Machines ÅŸirketinin “50 yılı aÅŸkın bir süredir Ay’a inen ilk Amerikan uzay aracı ve bu baÅŸarıyı elde eden ilk hükümet dışı çaba” olan Odysseus’u yarattığını söyledi. Åžirkete göre iniÅŸ aracı “ÅŸirketin görev hedefleri doÄŸrultusunda faydalı yük bilim verilerini ve görüntülerini verimli bir ÅŸekilde gönderdi”. Odysseus Ay’ın güney kutbuna yanlamasına iniÅŸ yaptı. Buna raÄŸmen sonda 350 megabayt bilim ve mühendislik verisini geri gönderdi.
Intuitive Machines’in Ãœst Yöneticisi Steve Altemus Times’a yaptığı açıklamada, “Ay’a iniÅŸin ekonomisini temelden deÄŸiÅŸtirdik ve gelecekte saÄŸlam, geliÅŸen bir cislunar ekonominin kapısını açtık” dedi. (Ajans Bizim)
