Ay’a şimdiye kadar kaç kez iniş yapıldı?

8 Mart 2024

Birden fazla ülkenin Ay’ın yüzeyine geri dönmeye çalıştığı yeni bir uzay yarışı çağı başladı, bu yarıştı özel şirketler de görev alıyor.

ABD’nin Artemis görevi, 1969’da olduğu gibi insanı tekrar Ay’a göndermeyi hedefliyor. Son olarak Odysseus adlı özel bir ay aracı, NASA’nın 1972’de Apollo programını sona erdirmesinden bu yana ABD’nin Ay’a gerçekleştirdiği ilk görevde Ay’a başarıyla iniş yaptı.

İnsanlık Ay’a hem insanlı hem de insansız teknoloji indirmeyi deneyerek bilim tarihindeki en büyük anlardan bazılarına imza attı. The Week’te yer alan haber dosyasına göre bugüne kadar ki Ay’a inişle şöyle:

Luna 2 (12 Eylül 1959)

Space.com, Sovyetler Birliği’nin Luna 2’sinin “başka bir gezegensel cisimle temas kuran ilk insan yapımı nesne” olduğunu belirtti. İnsansız araç Ay’ın yüzeyine ulaşan ilk araç oldu. NASA, roketin Ay’da “manyetik alan ya da radyasyon kuşağı bulunmadığını” ve “iki metalik küre içinde taşınan Sovyet amblemlerini Ay yüzeyine bıraktığını” bildirdi. Bu iniş, 1950’li ve 60’lı yıllarda SSCB ve ABD arasındaki uzay yarışında önemli bir dönüm noktası olmuştur.

Luna 9 (3 Şubat 1966)

NASA, Luna 2’nin Ay ile ilk temas kuran uzay aracı olmasına karşın, Luna 9’un “Ay’a yumuşak iniş yapan ve Ay yüzeyinden Dünya’ya fotoğrafik veri aktaran ilk uzay aracı” olduğu belirtiliyor. Küresel bir iniş kapsülü fırlatılarak otomatik bir ay istasyonu haline getirildi. “İstasyon, radyo sistemini, programlama cihazını, bataryaları, termal kontrol sistemini ve bilimsel aygıtları barındıran… hava geçirmez şekilde kapatılmış bir konteynırdan oluşuyordu.” Bu, Ay’a ilk başarılı kontrollü inişti ve diğer araçların önünü açtı. Luna 9’un ardından, sadece dört ay sonra iniş yapan Amerikan Surveyor 1 de dahil olmak üzere, birkaç başka yumuşak iniş hızlı bir şekilde arka arkaya gerçekleşti.

Surveyor 1 (30 Mayıs 1966)

NASA, Surveyor 1 ile “NASA ilk denemesinde Ay’a ilk gerçek yumuşak inişi gerçekleştirdi” dedi. Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk yumuşak iniş denemesi olduğu için “benzeri görülmemiş bir başarıydı”. NASA’nın Jet İtki Laboratuarı’ndan yapılan açıklamada Surveyor 1’in “NASA’nın Apollo görevlerine hazırlık amacıyla veri toplamak üzere Ay’a gönderilen yedi robotik uzay aracından oluşan bir serinin ilki” olduğu belirtildi. Uzay aracı “11.000’den fazla fotoğrafın yanı sıra Ay’ın yüzeyi ve sıcaklığı hakkında veriler iletti.”

Apollo 11 (20 Temmuz 1969)

Ay’a inişler arasında belki de en ünlüsü ve çığır açanı olan NASA’nın Apollo 11 görevi, Ay’a ilk kez bir insan göndererek tarihe geçti.

Komutan Neil Armstrong, Komuta Modülü Pilotu Michael Collins ve Ay Modülü Pilotu Edwin “Buzz” Aldrin uzaya çıkarak Ay’a başarılı bir iniş gerçekleştirdi. NASA, inişin televizyonda yayınlandığını ve 650 milyon kişi tarafından izlendiğini bildirdi. Ay’a ilk adımı Armstrong atmış ve bunu “bir insan için küçük, insanlık için dev bir adım” olarak nitelendirmişti.

Space.com’a göre astronotlar ayrıca “uçuş ve eğitim sırasında hayatını kaybeden birçok astronot ve kozmonotun isimlerinin yazılı olduğu anma madalyonları” ve “73 ülkeden iyi niyet mesajları ile kongre ve NASA liderlerinin isimlerinin yazılı olduğu 1,5 inçlik silikon bir disk” bıraktılar.

Chang’e-3 (4 Aralık 2013)

Space.com’a göre Çin Ulusal Uzay Ajansı 2013 yılında, Sovyetler Birliği’nin en son 1976 yılında gerçekleştirdiği “Ay’a yaklaşık 40 yıl sonra ilk yumuşak inişi” temsil eden Chang’e-3 göreviyle tarih yazdı. Görevde hem bir Ay iniş aracı hem de Yutu adlı bir gezici yer alıyordu.

Kaynak, gezginin yalnızca üç ay dayanması gerektiğini ancak “2016 ortasına kadar hareketsiz halde çalışmaya devam ettiğini” belirtiyor. “Görevi sırasında Yutu, ay yüzeyinde diğer tüm ay gezginlerinden daha uzun süre çalışarak yeni bir rekor kırdı.” Yutu tarafından toplanan veriler bugün hala bilimsel araştırmalarda kullanılıyor.

Chandrayaan-3 (23 Ağustos 2023)

Hindistan, SSCB, ABD ve Çin’den sonra Ay’a kontrollü iniş gerçekleştiren dördüncü ülke oldu.

CNN’in haberine göre Hindistan Uzay Araştırma Ajansı (ISRO) Vikram adlı bir ay aracı, bir itici modül ve Pragyan adlı bir gezgini “veri toplamak ve ayın bileşimi hakkında daha fazla bilgi edinmek için bir dizi bilimsel deney yapmak üzere” ayın güney kutbuna başarıyla indirdi. Space.com’un haberine göre Hindistan ayrıca, “bilim insanları bölgenin buz şeklinde su barındırdığını bildiği için” ilgi alanı haline gelen Ay’ın güney kutbuna iniş yapan ilk ülke olarak da tarihe geçti. ISRO, Chandrayaan-1 uzay aracı “Ay’ın güney kutbundaki kraterlerin içinde su buzunun varlığını tespit ettiği” için “bu tür ay suyunun ilk olarak tespit edilmesinde önemli bir rol oynamıştır.”

Odysseus (22 Şubat 2024)

NASA’nın Artemis görevine hazırlık olarak özel şirketler Ay’a iniş yapacak araçların tasarımında yer aldılar. The New York Times, Intuitive Machines şirketinin “50 yılı aşkın bir süredir Ay’a inen ilk Amerikan uzay aracı ve bu başarıyı elde eden ilk hükümet dışı çaba” olan Odysseus’u yarattığını söyledi. Şirkete göre iniş aracı “şirketin görev hedefleri doğrultusunda faydalı yük bilim verilerini ve görüntülerini verimli bir şekilde gönderdi”. Odysseus Ay’ın güney kutbuna yanlamasına iniş yaptı. Buna rağmen sonda 350 megabayt bilim ve mühendislik verisini geri gönderdi.

Intuitive Machines’in Üst Yöneticisi Steve Altemus Times’a yaptığı açıklamada, “Ay’a inişin ekonomisini temelden değiştirdik ve gelecekte sağlam, gelişen bir cislunar ekonominin kapısını açtık” dedi. (Ajans Bizim)