Çin’in Orta Asya’daki enerji kaynaklarına yönelik yeni kalkınma hamlesi, bölgede siyasi ve ekonomik dengeleri değiştirebilir. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, 19 Mayıs 2023’te Şian kentinde düzenlenen Çin-Orta Asya Zirvesi’nde beş Orta Asya ülkesinin liderleriyle bir araya geldi ve bölgenin altyapı, ticaret ve enerji işbirliğini artırmak için büyük bir plan açıkladı. Bu plan, Çin’in küresel çapta yürüttüğü Kuşak ve Yol Girişimi’nin bir parçası olarak görülüyor.
Çin’in Orta Asya’daki enerji kaynaklarına ilgisi, bölgenin doğal gaz ve petrol rezervlerinin zenginliği ve çeşitliliği ile açıklanabilir. Çin, dünyanın en büyük enerji tüketicisi ve ithalatçısı konumunda. Bu nedenle, enerji güvenliğini sağlamak için alternatif kaynaklara ve rotalara ihtiyaç duyuyor. Orta Asya ülkeleri, Çin’in enerji ihtiyacını karşılamak için önemli bir potansiyele sahip. Özellikle Türkmenistan, Kazakistan ve Özbekistan, bölgenin en büyük doğal gaz üreticileri olarak öne çıkıyor.
Çin, Orta Asya ülkeleriyle enerji işbirliğini geliştirmek için son yıllarda önemli adımlar attı. Bunlardan en önemlisi, Orta Asya doğal gazının Çin’e taşınması için inşa edilen boru hattı projesi. Bu proje, 2009 yılında faaliyete geçti ve şu anda dört hat üzerinden yılda yaklaşık 55 milyar metreküp doğal gaz taşıyor. Boru hattının beşinci hattının da inşası devam ediyor. Bu boru hattı sayesinde Çin, Orta Asya ülkelerinin en büyük doğal gaz müşterisi haline geldi.
Çin ayrıca Orta Asya ülkelerine altyapı, sanayi ve tarım alanlarında da yatırım yapıyor. Çin-Orta Asya Zirvesi’nde imzalanan anlaşmalar arasında demiryolu, otoyol, liman, serbest ticaret bölgesi gibi projeler yer alıyor. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, bu projelerin bölgenin kalkınmasına ve istikrarına katkı sağlayacağını belirtti.
Çin’in Orta Asya’daki kalkınma hamlesi, bölgedeki diğer güçlerle rekabeti de beraberinde getiriyor. Özellikle Rusya, Orta Asya’nın geleneksel olarak nüfuz alanı olarak gördüğü bu bölgede Çin’in artan etkisinden rahatsız olabilir. Rusya, Orta Asya ülkeleriyle askeri ve siyasi işbirliğini sürdürmek için çaba gösteriyor. ABD ise Afganistan’dan çekilmesinin ardından bölgedeki varlığını azalttığı için Orta Asya’da etkin bir rol oynamakta zorlanıyor.
Çin-Orta Asya Zirvesi’nin G7 Zirvesi ile aynı zamana denk gelmesi de ilginç bir tesadüf olarak değerlendirilebilir. G7 ülkeleri, Çin’in ekonomik uygulamalarını eleştirdikleri bir bildiri yayınladılar. Çin ise bu bildiriye sert tepki göstererek G7 ülkelerini tek taraflılıkla suçladı. Bu durum, Çin’in küresel düzeyde karşılaştığı zorluklara rağmen bölgesel düzeyde işbirliği arayışında olduğunu gösteriyor.
