Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) yayımladığı 2024 Yolsuzluk Algı Endeksi, dünya genelinde kamu sektöründeki yolsuzluk algısının yüksek seviyelerde kaldığını ve çoğu ülkede bu sorunun giderek derinleştiğini ortaya koyuyor. Rapor, yolsuzluğun sadece ekonomik değil, aynı zamanda demokratik değerleri zayıflatan ve toplumsal eşitsizlikleri artıran bir kriz olduğunu vurguluyor. Türkiye ise endekste gerilemeye devam ederek en kötü seviyelerinden birine ulaştı.
Küresel Tablo: Demokrasi Geriliyor, Yolsuzluk Artıyor
2024 verilerine göre, dünya genelinde birçok ülke yolsuzlukla mücadelede ilerleme kaydedemediği gibi, bazı ülkelerde durum daha da kötüleşti. 180 ülkeyi kapsayan endekste ülkeler, kamu sektöründeki yolsuzluk algısına göre 0 (çok yüksek yolsuzluk) ile 100 (çok düşük yolsuzluk) arasında puanlandırılıyor. Ortalama küresel skor, geçtiğimiz yıllara kıyasla anlamlı bir değişim göstermedi ve 43 puanda kaldı.
Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler en düşük yolsuzluk algısına sahip olmaya devam ederken, Somali, Güney Sudan ve Suriye gibi ülkeler listenin en altında yer aldı. Avrupa Birliği ülkeleri arasında Macaristan ve Bulgaristan en düşük skorlara sahip ülkeler olurken, Almanya ve Fransa gibi ülkelerde de yolsuzluk algısının kötüleştiği gözlemlendi.
Özellikle otoriterleşen rejimlerde yolsuzluk vakalarının arttığına dikkat çeken rapor, demokratik gerilemenin yolsuzlukla mücadelede en büyük engellerden biri olduğunu belirtiyor. Hukukun üstünlüğünün zayıfladığı, ifade özgürlüğünün kısıtlandığı ve bağımsız medya üzerindeki baskının arttığı ülkelerde yolsuzluğun daha da derinleştiği vurgulanıyor.
Türkiye’de Yolsuzluk Algısı: Düşüş Devam Ediyor
Türkiye, 2024 endeksinde 180 ülke arasında sadace 34 puan alabildi ve 115. sırada yer aldı. Bu skor, Türkiye’nin 2013’ten bu yana endekste 11 puan kaybettiğini ve son 10 yıl içinde ciddi bir düşüş yaşadığını gösteriyor. Türkiye, 2013’te 50 puan ile nispeten daha iyi bir seviyede yer alırken, yıllar içinde yolsuzluk algısındaki bozulma hız kesmeden devam etti.
Rapor, Türkiye’de hukukun üstünlüğünün giderek zayıfladığı, kamu ihalelerinde şeffaflığın azaldığı ve siyasi kayırmacılığın arttığını belirtiyor. Özellikle ihalelerin rekabetten uzak, belirli gruplara verilmesi, medya üzerindeki baskılar, yargı bağımsızlığının azalması ve kamuda hesap verebilirliğin düşmesi, Türkiye’de yolsuzluk algısının derinleşmesine neden olan başlıca etkenler arasında gösteriliyor.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Türkiye’nin durumunu şu sözlerle özetliyor:
“Yargının bağımsız olmadığı, denetleyici kurumların etkisiz hale getirildiği ve özgür basının susturulduğu bir ortamda yolsuzlukla mücadele etmek mümkün değildir.”
Özellikle büyük ihalelerin kapalı kapılar ardında belirli şirketlere verilmesi, kamu kaynaklarının denetimsiz kullanımı ve siyasi bağlantıları olan iş insanlarının kayırılması Türkiye’deki yolsuzluk algısını güçlendiren unsurlar olarak sıralanıyor. Ayrıca, sivil toplum kuruluşlarına ve bağımsız medya kuruluşlarına yönelik baskıların artması, bu alandaki sorunların dile getirilmesini daha da zorlaştırıyor.
Yolsuzlukla Mücadelede Türkiye’nin Önündeki Engeller
Rapor, Türkiye’de yolsuzlukla mücadelede ilerleme sağlanabilmesi için birkaç kritik adımın atılması gerektiğini vurguluyor:
•Yargı bağımsızlığının yeniden tesis edilmesi: Mahkemelerin siyasi baskılardan arındırılması ve hukukun üstünlüğünün sağlanması gerekiyor.
•Şeffaflığın artırılması: Kamu ihalelerinin ve devlet harcamalarının şeffaf bir şekilde yürütülmesi için güçlü denetim mekanizmalarının devreye sokulması gerekiyor.
•Bağımsız medyanın korunması: Gazetecilere yönelik baskıların sona erdirilmesi, medya özgürlüğünün sağlanması ve yolsuzluk haberlerinin sansürlenmemesi kritik öneme sahip.
•Sivil toplumun güçlendirilmesi: Sivil toplum kuruluşlarının ve yolsuzlukla mücadele eden bağımsız kuruluşların faaliyetlerinin engellenmemesi gerekiyor.
Ancak, mevcut politik ve ekonomik koşullar göz önüne alındığında, Türkiye’nin yakın zamanda bu reformları gerçekleştirme konusunda istekli olup olmayacağı belirsizliğini koruyor.
Türkiye İçin Karamsar Bir Tablo
2024 Yolsuzluk Algı Endeksi, Türkiye’nin yolsuzlukla mücadelede ciddi bir gerileme içinde olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Şeffaflık ve hesap verebilirlikten uzaklaşan yönetim anlayışı, kamu kaynaklarının adil olmayan şekilde dağıtılmasına ve halkın devlete olan güveninin azalmasına neden oluyor.
Önümüzdeki yıllarda Türkiye’nin bu trendi tersine çevirmesi için bağımsız yargıyı güçlendirmesi, ifade özgürlüğünü koruması ve kamu kaynaklarının adil kullanımını sağlaması gerekiyor. Aksi takdirde, hem ekonomik kriz derinleşecek hem de demokrasi daha fazla yara alacaktır.
