Türkiye, Akademik Özgürlük Endeksi’nde 179 ülke arasında 166. sırada

26 Aralık 2023

Türkiye’nin Akademik Özgürlükler Endeksi Puanı 2012-2022 arasında 0,43’ten 0,08’e düştü. Rapora göre Türkiye 179 ülke arasında 166. sırada yer aldı.

İsveç’teki Göteborg Üniversitesi Demokrasinin Çeşitleri Enstitüsü (V-Dem) ile Almanya’daki Friedrich Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg Akademik Özgürlük Endeksi (AFI) 2023 raporu açıklandı. Akademik Özgürlük Endeksi 2023 raporu Aralıæk 2022 durumunu yansıtıyor. Buna göre Türkiye’nin 2022 puanı 0,084. Türkiye bu puan ile 179 ülke arasında 166. sırada yer aldı.

Türkiye’nin akademik özgürlük karnesinin 2016 yılında çok sert bir düşüş yaşadığı ve bu durumun devam ettiği görüldü. 2002’de 0,55 olan Türkiye’nin puanı 2004’te 0,56 ile en yüksek değere ulaştı. 2010 yılına kadar benzer seviyede seyreden endeks 2010’da 0,47’ye düştü. Bu tarihten sonra kademeli düşük görülürken 2015’e 0,30’a kadar geriledi. 15 Temmuz darbe girişimin yaşandığı 2016 yılında ise Türkiye’nin akademik özgürlük karnesi çok sert bir düşüş ile 0,08’e geriledi. Sonraki yıllarda 0,06’ya kadar gerileyen endeks 2022’de yeniden 0,08 seviyelerini gördü.

Türkiye’nin akademik özgürlüklerin en çok kısıtlandığı ülkeler arasında yer alması, iktidarın üniversiteler üzerinde giderek artan baskısının bir göstergesi olarak yorumlanıyor. 2016 yılında KHK’larla binlerce akademisyen ihraç edilirken, üniversitelerin özerkliği de önemli ölçüde kısıtlandı. Bu süreçte, akademisyenlerin araştırma ve yayın özgürlükleri, akademik değişim ve yayma özgürlükleri de ciddi şekilde gerileme yaşadı.

Akademik Özgürlük Endeksi’nin değerlendirmeleri, dünya çapında farklı ülkelerden 2 bin 197 uzman tarafından yapılan değerlendirmelere, standartlaştırılmış anketlere ve V-Dem projesi tarafından uygulanan istatistiksel modellere dayanıyor. Endeks 0 ile 1 arasında değişiyor. 1 özgürlüğün en iyi durumda olduğunu gösterirken 0 özgürlüklerin kısıtlandığına işaret ediyor.