2024 Kömür Raporu: Kazanımlar ve Mücadeleye Devam Zorunluluğu

3 Ocak 2025

Türkiye Temiz Hava Hakkı Platformu (TTHP), 2024 yılı boyunca kömürle mücadele ve temiz hava hakkı konusunda yaşanan gelişmeleri içeren bir rapor yayınladı. Raporda önemli çevresel kazanımlar vurgulanırken, çözüm bekleyen sorunlara ve alınan olumsuz kararlara dikkat çekildi.

Önemli Kazanımlar

Raporda, Danıştay 8. Dairesi’nin, zeytinlik alanlarını madencilik faaliyetlerine açan Maden Yönetmeliği’ni iptal etmesi önemli bir hukuki kazanım olarak öne çıktı. Ayrıca, Çanakkale’nin Biga ilçesindeki Karaburun Termik Santrali ve Lapseki ilçesindeki Kirazlıdere 1-2 Termik Santrali projelerinin lisanslarının iptal edilmesi, çevresel mücadelede önemli adımlar arasında yer aldı.

Denizli’nin Tavas ilçesi Avdan Mahallesi’nde Cumhurbaşkanlığı kararıyla verilen “acele kamulaştırma” kararlarının iptali de raporda çevre koruma adına atılmış diğer önemli bir adım olarak değerlendirildi.

Uluslararası düzeyde ise G7 ülkeleri ve Avrupa Birliği’nin 2035 yılına kadar kömürden elektrik üretimini sonlandırma kararı aldığı belirtilirken, İngiltere’nin ülkedeki son kömürlü termik santralini kapattığı vurgulandı. Avrupa Birliği’nin Temiz Hava Direktifi’nde yapılan değişikliklerle hava kirliliği sınır değerlerinin düşürülmesi ise başka bir olumlu gelişme olarak kaydedildi.

Mücadeleye Devam Gerektiren Sorunlar

Tüm bu kazanımlara rağmen raporda, mücadele gerekliliğini ortaya koyan sorunlara dikkat çekildi. Türkiye’de hava kirliliğine bağlı ölümler, 2022 yılında 68 bin 440 kişiye ulaştı. Ayrıca, Türkiye’nin 2053 Uzun Vadeli İklim Stratejisi’nde kömürden çıkış planının yer almaması, çevreciler ve aktivistler tarafından eleştirildi.

Afşin-Elbistan A Termik Santrali’ne ek iki ünite projesi için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ÇED olumlu kararı vermesi, çevre mücadelesi açısından önemli bir geri adım olarak değerlendirildi.

Küresel Sıcaklık Rekorları ve İklim Finansmanı

Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) verilerine göre, 2024 yılı dünya genelinde sıcaklık rekorlarının kırıldığı bir yıl oldu. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında düzenlenen COP29 ise somut sonuçlar üretmekte yetersiz kaldı. Az gelişmiş ülkelerin iklim mücadelesi için yıllık 1,3 trilyon dolar finansman ihtiyacına karşın, taahhüt edilen finansmanın 300 milyar dolarla sınırlı kalması, uluslararası toplumun sorumluluklarını yerine getirmediğini gösterdi.

Kömürden Çıkış Hedefi Uzakta

Rapor, küresel ısınmayı 1,5 derece sınırının altında tutmak için fosil yakıtların, özellikle kömürün terk edilmesi gerektiğini bir kez daha bilimsel raporlarla ortaya koydu. Ancak, COP29’da kömürden çıkış ve fosil yakıtlardan uzaklaşma konusunda somut adımlar atılmadığı ifade edildi.

2024 yılı, kömürle mücadelede hem umut verici gelişmelere hem de ciddi eksikliklere sahne oldu. TTHP’nin raporu, mücadelede kararlı bir duruşun ve kömürden çıkış için daha net ve somut adımların atılması gerektiğinin altını çiziyor. Türkiye’de ve dünya genelinde temiz hava hakkı için daha fazla çaba ve somut politika değişikliklerine ihtiyaç olduğu bir kez daha gözler önüne seriliyor.