Dünyada yaklaşık olarak her 5 çocuktan 1 tanesinin cinsel istismara maruz kaldığı bilinmektedir. Çocuk cinsel istismarını önlemek ve çocuğu istismardan korumak elbette yetişkinlerin görevidir. Önleme pek çok kanalın yardımıyla ve çok yönlü olarak sağlanmalıdır. Bu yazıda çocuğa vücut güvenliği kurallarının öğretilmesi üzerinde durulmaktadır. Çocuk cinsel istismarına yönelik diğer konular, sonraki yazılarda ele alınacaktır.
Vücut güvenliği eğitimi, çocuğun kendi bedenini koruması konusunda bilgilendirilmesini ve aksi durumlarda ne yapması gerektiğinin öğretilmesini kapsamaktadır. Çocukların gelişimi farklılık gösterir, o yüzden çocuğunuzla bu konuşmayı ne zaman yapacağınız da değişecektir. Kuralları anlatabilmeniz için, çocuğun konuşabilmesi ve sizi anlayabilmesi şarttır. O yüzden, çocuklar arasındaki gelişimsel farklar göz önüne alınarak, 2-4 yaşları arasında çocuğunuzla bu konuyu konuşmanız ve bu kuralları ona öğretmeniz gerekmektedir.
“Bedenin Sana Aittir”
Öncelikle, bedeninin “kendisine ait” olduğu öğretilmelidir. Yaşı kaç olursa olsun bedeni kendisine aittir. İstemediği kişilere dokunmak, sarılmak, öpmek ya da onların kendisine bunları yapmasına izin vermek zorunda değildir. Kültürümüzde “nasıl olsa çocuk” diye düşünülerek başta aile bireyleri olmak üzere akrabalar ve yakınlar, çocuk istemese de zorla ona sarılmakta ve onu öpmekte, onun da kendilerine sarılmasını ve kendilerini öpmesini istemektedirler. Hatta çocuk ısrarla geri çevirdiğinde küsme, çocuğun istediğini yapmama gibi davranışlar sergilemektedirler. Bu davranış özünde kötü niyet barındırmayan bir davranıştır. Ancak tamamen yanlıştır ve kötü sonuçlara yol açma potansiyeli vardır. Çocuk istemediği halde onunla “iyi niyetli de olsa” zorla fiziksel temas kurmanız, kendi bedeni üzerindeki hakimiyetini zayıflatır. “Bedenim benimdir ve ben istemediğim sürece kimse dokunamaz” fikri yerine “Bedenim üzerinde hakimiyetim yok, insanlar zorla bana dokunabilir, izin vermezsem bana küserler ya da dışlanırım, hatta cezalandırılırım” fikri yerleşmektedir. Böylece çocuk, cinsel tacize karşı savunmasız hale gelmektedir.
Çocuğun kendi bedeni üzerindeki hakimiyetini güçlendirmek için, istemediği kişilerle yakın fiziksel temas kurmak zorunda olmadığı, böyle durumlarda bunu açıkça söylemesi gerektiği anlatılmalıdır. Çocuk “hayır” deme özgürlüğü olduğunun bilincinde olmalıdır. Çocukla, onun istemediği şekilde fiziksel temas kurmak isteyen “iyi niyetli” yetişkinlere gerektiğinde müdahale edilmeli, bu konuda çocuğun yanında olunmalıdır.
“Özel Bölgeler – İç Çamaşırı Kuralı”
Çocuğa vücudunun bazı özel bölgeleri olduğu, o bölgeleri gerektiğinde doktor (anne babasının kendisini götürdüğü bir doktor) ya da anne babasının görebileceği, başka kişilerin görmemesi gerektiği anlatılmalıdır. Bu özel bölgeler “iç çamaşırı kuralı” adı verilen bir yöntemle çocuğa basitçe anlatılır. İç çamaşırlarının altında kalan bölgelere insanların bakmaması ve dokunmaması gerektiği öğretilir. Eğer böyle bir durumla karşılaşırsa bunu güvendiği bir yetişkine (güvenlik ağı) anlatması gerektiği söylenir. Bu konuşma yapılırken çocuğu korkutmamaya özen gösterilmelidir. Konuşmanın içeriği “dışarıda çok kötü insanlar var” şeklinde değil; “bazı kişiler bu kuralları bilmiyor olabilir” şeklinde olmalıdır.
Ayrıca çocuklara cinsel bölgelerinin isimleri doğru olarak öğretilmelidir. Nasıl duyu organları doğru adlarıyla öğretiliyorsa, cinsel bölgeler için de aynısı uygulanmalıdır. Cinsel bölgeler için takma isimler kullanmak uygun değildir. Herhangi bir uygunsuz temas ya da taciz durumunda çocuğun, durumu bir yetişkine anlatmasını güçleştirmektedir. Yetişkin çocuğun kullandığı kelimeleri anlayamamakta ve gerektiği şekilde hızlı ve doğru müdahalede bulunamamaktadır.
Çocuğa, başkalarının vücutlarının özel bölgelerine bakmaması gerektiği de öğretilmelidir. Çünkü taciz bazen “teşhircilik” şeklinde de ortaya çıkabilmektedir. Eğer birisi kendi vücudunun özel bölgelerine bakmasını ya da dokunmasını isterse, ona özel bölge resimleri gösterirse, çocuk bunu kabul etmemesi gerektiğini bilmelidir.
“Sırlar”
Çocuğa yönelik cinsel istismarlarda, istismarcı çocuğa genelde “bunun bir sır olduğunu ve aralarında kalması gerektiğini” söyler. O yüzden çocuğa, eğer birisi ona kendisini rahatsız hissettiren herhangi bir sır verirse, bu sırrı güvendiği bir yetişkine (güvenlik ağı) söylemesi gerektiği öğretilmelidir. Çocuğa bu konuşma yapılırken, bu sırrı açığa çıkardığı zaman yetişkinin cezalandırılacağı vb söylenmemeli, “senin vücut güvenliği kurallarını bilmiyor olabilir, o yüzden bu sırları bize söylemelisin” şeklinde bir konuşma yapılmalıdır.
Özellikle küçük çocuklar kendilerine dokunan kişinin niyetini açıkça anlayamasalar da, durumda bir gariplik olduğunu hissedebilmekte ve rahatsız olabilmektedirler. Çocuklar korku, terleme, kalp atışlarının hızlanması, “kötü hissetme” gibi belirtiler deneyimlemektedirler. Bu yüzden bu belirtilerin de çocuğa anlatılması gerekmektedir. Birisi kendisine dokunurken ya da kendisiyle iletişim halindeyken bu belirtilerden birini hissederse güvendiği yetişkinle (güvenlik ağı) bu konuyu konuşması gerektiği söylenmelidir. Bu belirtiler çocuğa “erken uyarı sinyalleri” olarak anlatılmalıdır.
“Mahremiyet”
Çocuğun mahremiyetine ailenin de saygı göstermesi önemlidir. Kendilerine sevimli geldiği için çocuğun çıplak fotoğraflarını çekip paylaşmak, o utandığı halde vücudunu gizlemesine izin vermemek, hatta utanç duygusu geliştikten sonra ebeveynin onu yıkamasını istemiyorsa bu konuda ısrarcı olmak da doğru değildir (Çocuğu hemcinsi olan ebeveynin yıkaması uygundur. Bu şekilde de utanıyorsa cinsel bölgesi kapalı şekilde ebeveyni tarafından yıkanmasına, temizliğini nasıl yapması gerektiği öğretilip cinsel bölgesini ebeveyn yanında olmadan temizlemesine izin verilebilir).
Çocuğun özel bölgeleri üzerinden şaka yapmak da uygun değildir. Bazen aileler bu tip şakalar yapmakta, bazen bunları sevgi sözcüğü olarak kullanmaktadırlar. Bu tip şakalar çocuğa, başkalarının da bunu yapmaya hakkı olduğunu düşündürmektedir. O yüzden bu konuda dikkatli olmak gerekmektedir.
“Güvenlik Ağı”
Çocuğunuzla vücut güvenliği hakkında konuşurken, kendinizin de içinde olduğu 5 yetişkin belirlemesi konusunda onu yönlendirmeniz faydalı olacaktır. Bu 5 yetişkini çocuğa “güvenlik ağın” şeklinde tanıtabilirsiniz. Güvenlik ağına her zaman güvenebileceğini ve güvenlik ağının da ona her zaman güveneceğini, inanacağını, her zaman destek olacağını, gerektiğinde onu koruyacağını anlatmalısınız. Vücut güvenliği kurallarından herhangi birisiyle ilgili sorun yaşadığında, güvenlik ağındaki kişilerden birine haber vermesi gerektiğini öğretmelisiniz. Her kuralı anlatırken, aksi durumda güvenlik ağına başvurması gerektiğini hatırlatmak gerekmektedir.
Çocuğunuzun cinsellikle ilgili sorularına doğru ve tatmin edici bilgiler vermeniz de önemlidir. Çocuğun merak duygusunu gidermesi sağlanmalı; çocuğun bu soruların yanıtını uygunsuz şekillerde aramasının önüne geçilmelidir. Ayrıca çocuk maruz kaldığı uygunsuz bir fiziksel teması anlamlandırmaya çalışıyor da olabilir, o yüzden doğru şekilde yanıt vermeniz büyük önem taşımaktadır.
Özellikle kültürümüzde, cinsel konular hakkında konuşmak birçok kişi için zor olabilmektedir. Bu noktada, bunun çocuğunuzun güvenliği için olduğunu aklınızdan çıkarmamalı ve gerekli bilgileri çocuğunuzla açıkça paylaşmalısınız. Bu bilgilendirmeyi yapmak aileler için bir alternatif değil; görevdir. Çocuğunuzu cinsel tacizden korumak için atacağınız ilk ve en koruyucu adım budur. Hepimizin bildiği gibi, günümüzde cinsel taciz çocuklar için oldukça tehdit edicidir, görmezden gelmek çözüm değildir.
Uzman Klinik Psikolog
- Cinsel İstismara Karşı Vücut Güvenliği Kurallarını Çocuğunuza Öğretin - 31 Mayıs 2017
- Çocuk Cinsel İstismarı: İpuçları ve Doğru Yaklaşım - 28 Mayıs 2017
- Pedofili Değil; Çocuk Cinsel İstismarı - 24 Mayıs 2017
