Dünyanın dört bir yanındaki insanlar için demokrasi, ideal bir yönetim biçimi olarak varlığını sürdürüyor. Ancak Pew Araştırma Merkezi’nin 2023’te 24 ülkede yaptığı araştırma, demokrasinin işleyişiyle ilgili ciddi eleştirilerin de arttığını ortaya koyuyor. Ankete katılanların çoğu, seçilmiş temsilcilerin ülkelerini yönetmesinin iyi bir yol olduğunu kabul etse de, sistemin nasıl çalıştığı konusunda ciddi memnuniyetsizlikler söz konusu. Demokrasinin temsil yeteneği ve kapsayıcılığı konusunda beklentiler yükselirken, pek çok kişi mevcut siyasal yapıların bu beklentileri karşılamadığını düşünüyor.
Temsili Demokrasiye Destek ve Eleştiriler
Araştırmaya katılan 24 ülkede, temsili demokrasiyi bir yönetim sistemi olarak olumlu bulanların oranı yüksek olsa da, bu desteğin 2017’den bu yana önemli ölçüde azaldığı dikkat çekiyor. Özellikle İsveç’te temsili demokrasiyi “çok iyi bir yöntem” olarak tanımlayanların oranı 2017’de %54 iken, 2023’te bu oran %41’e düşmüş durumda. Diğer birçok ülkede de benzer bir gerileme söz konusu. Ancak Brezilya, Meksika ve Polonya gibi ülkelerde temsili demokrasiye yönelik destek artmış durumda.
Ankete katılanların %59’u demokrasinin işleyişinden memnun olmadığını belirtirken, %74’ü seçilmiş yetkililerin kendileri gibi insanların ne düşündüğünü umursamadığını ifade ediyor. Ayrıca katılımcıların %42’si, ülkelerindeki hiçbir siyasi partinin kendi görüşlerini temsil etmediğini düşünüyor. Bu durum, seçilmiş temsilciler ve siyasi partilerle ilgili ciddi bir temsil sorununa işaret ediyor.
Daha Çeşitli Temsilciler İçin Çağrı
Ankete katılanların çoğu, politikaların iyileşmesi için seçilmiş temsilcilerin çeşitlenmesi gerektiğini savunuyor. Daha fazla kadın, yoksul geçmişe sahip insanlar ve genç yetişkinlerin görev almasının, demokrasiyi daha kapsayıcı hale getireceği düşünülüyor. Kadınlar arasında daha fazla kadının göreve gelmesi fikri popülerken, 40 yaş altı katılımcılar ise gençlerin daha fazla temsil edilmesini istiyor. Özellikle Arjantin, Brezilya, Hindistan, Endonezya, Kenya ve Güney Afrika gibi orta gelirli ülkelerde bu talepler daha belirgin hale geliyor.
Ancak, dini liderlerin siyasette daha fazla yer alması fikri o kadar popüler değil. Daha fazla iş insanı ve sendika üyesinin seçilmesine yönelik görüşler ise ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor.
Demokrasinin Alternatifleri: Doğrudan Demokrasi ve Uzman Yönetimi
Temsili demokrasinin işleyişine yönelik memnuniyetsizlikler, insanların farklı yönetim biçimlerine de açık olduğunu ortaya koyuyor. Pek çok ülkede doğrudan demokrasi – vatandaşların önemli kararlar hakkında doğrudan oy kullanması – çoğunluk tarafından olumlu karşılanıyor. Ayrıca, uzmanların kilit kararları aldığı yönetim modelleri de birçok ülkede popüler bir alternatif olarak öne çıkıyor. COVID-19 pandemisi sırasında uzmanlara olan güvenin artması, bu yönetim biçimine olan desteği artırmış olabilir. Özellikle ABD’de, halk sağlığı yetkililerinin pandemiye iyi yanıt verdiğini düşünenlerin %59’u uzman yönetimini desteklerken, bu yetkililerin kötü iş çıkardığını düşünenlerin sadece %35’i bu modeli destekliyor.
Otoriter Yönetim ve Askeri Yönetim Desteği
Demokratik sistemin alternatifi olarak otoriter yönetim biçimlerine olan destek, özellikle orta gelirli ülkelerde kayda değer düzeyde. 13 ülkede ankete katılanların dörtte biri ya da daha fazlası, güçlü bir liderin parlamento ya da mahkemelerin müdahalesi olmadan karar alabileceği bir yönetim sisteminin iyi bir seçenek olduğunu düşünüyor. Bu görüş, özellikle Hindistan, Kenya, Brezilya ve Güney Afrika gibi ülkelerde güçlü destek buluyor. Yüksek gelirli ülkelerde bu destek daha zayıf olsa da, Yunanistan, Japonya ve Birleşik Krallık’ta %17, ABD’de ise %15 oranında destek var.
Askeri yönetim, özellikle orta gelirli ülkelerde dikkate değer bir destek buluyor. Arjantin, Brezilya, Hindistan ve Nijerya gibi ülkelerde askeri yönetim, ankete katılanların üçte biri tarafından destekleniyor. Yüksek gelirli ülkelerde ise bu destek daha düşük seviyelerde.
Siyasetçiler ve Siyasi Partilerle İlgili Memnuniyetsizlik
Temsili demokrasinin eleştirilen bir diğer yönü ise seçilmiş yetkililerin halktan kopuk olduğuna dair yaygın algı. Ankete katılanların %74’ü, siyasilerin halkın düşüncelerini umursamadığını düşünüyor. Özellikle Arjantin, Yunanistan, Nijerya, İspanya ve ABD’de bu oran %80’in üzerine çıkıyor. Buna ek olarak, ankete katılanların %42’si ülkelerindeki hiçbir siyasi partinin kendi görüşlerini temsil etmediğini belirtiyor. Bu, demokrasilerin karşı karşıya olduğu temsil krizinin derinleştiğini gösteriyor.
Demokrasiyi Nasıl İyileştiririz?
Pew Araştırma Merkezi’nin bu anketi, katılımcılara demokrasinin işleyişini nasıl iyileştirebilecekleri konusunda da sorular yöneltti. Öne çıkan öneriler arasında daha iyi siyasi liderler seçilmesi, hükümet reformları ve vatandaşların daha fazla katılım göstermesi bulunuyor. Ankete katılanlar, siyasilerin halkın taleplerine daha duyarlı, daha az yolsuz ve daha yetkin olması gerektiğini düşünüyor. Ayrıca siyasi liderlerin cinsiyet, yaş, ırk ve sosyoekonomik arka plan açısından halkı daha iyi temsil etmesi gerektiği de vurgulanıyor.
Bazı katılımcılar, demokrasinin iyileştirilmesi için doğrudan demokrasiye daha fazla yer verilmesi gerektiğini savunuyor. Diğerleri ise hükümetin yapısında köklü değişiklikler yapılmasını, seçim sistemlerinin değiştirilmesini ve siyasetçilerin görev süresine sınırlamalar getirilmesini öneriyor.
NHY, Araştırma
