Ayasofya kararına dünyadan tepkiler: Açık bir provokasyondur, Ayasofya tüm insanlığı ortak anıtıdır

Danıştay’ın 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etmesinin ardından, CumhurbaÅŸkanı ve AKP Genel BaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan, Ayasofya’nın Diyanet Ä°ÅŸleri BaÅŸkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına onay verdi.  Tarihi karar sonrası, Ayasofya’nın ibadete açılacak olmasına iliÅŸkin dünyadan tepkiler gelmeye baÅŸladı.

Gelen tepkilerden bazıları şöyle:

Yunanistan Kültür Bakanlığı: Bu karar tüm uygar dünyaya karşı açık bir provokasyondur

Yunanistan Kültür Bakanlığı’ndan Danıştay’ın kararına iliÅŸkin yapılan açıklamada, “Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi kararı tüm uygar dünyaya karşı açık bir provokasyondur. Türkiye’nin içiÅŸlerine karışma niyetinde deÄŸiliz ancak Ayasofya tüm insanlığı ortak anıtıdır” denildi.

Rus Ortodoks Kilisesi: Daha büyük anlaşmazlıklara yol açabilir

Rus Ortodoks Kilisesi’nin basınla iliÅŸkilerden sorumlu yetkilisi Vladimir Legoyda, Danıştay’ın kararının ardından yaptığı açıklamada, “Rus Ortodoks Kilisesi ile diÄŸer Ortodoks kiliselerinin endiÅŸelerine kulak verilmemiÅŸ olması çok üzücü. Söz konusu karar, çok yazık ki, mevcut anlaÅŸmazlıkları gidermeye yönelik deÄŸil. Tam tersine, (Rus Ortodoks Kilisesi lideri) Patrik Kirill’in 6 Temmuz’daki açıklamasında belirttiÄŸi gibi daha büyük parçalanmalar ile anlaÅŸmazlıklara yol açabilir” dedi.

ABD ve AB’den tepki

ABD DışiÅŸleri Bakanlığı, karardan dolayı “hayal kırıklığına” uÄŸradığını söyledi.

Bakanlık Sözcüsü Morgan Ortagus, “Türk hükümetinin Ayasofya’nın statüsünü deÄŸiÅŸtirme kararından hayal kırıklığı duyuyoruz. Türk hükümetinin Ayasofya’yı tüm ziyaretçilerin giriÅŸine açık tutma kararlılığının sürdüğünü anlıyor ve bu mekana herkesin hiçbir sıkıntıya uÄŸramadan eriÅŸimini saÄŸlama planlarını duymayı merakla bekliyoruz” dedi.

Konuyla ilgili açıklama yapan bir diğer kurum da AB oldu.

AB Dış Ä°liÅŸkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, bu kararın “esef verici” olduÄŸunu söyledi.

Borrell, “Danıştay’ın modern Türkiye’nin en önemli kararlarından birini tersine çevirme kararı ve CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’ın bu anıtı Diyanet’in yönetimine bırakma kararı esef vericidir” dedi.

Dış basında Ayasofya kararı

Ä°ngiliz Guardian gazetesi, CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’ın Ayasofya’yı camiye çevirme kararının siyasi olduÄŸunu, uluslararası tepki çekmiÅŸ olsa da kendi muhafazakar kitlesini çok memnun ettiÄŸini yazdı.

Guardian haberinde Ayasofya’nın camiye çevrilmesiyle ilgili yapılmış olan farklı kamuoyu yoklamalarına da yer verdi; “Hükümete yakın bir gazetenin kamuyo yoklamasına göre Türklerin yüzde 73’ü Ayasofya’nın camiye çevrilmesini destekliyor. Metropoll araÅŸtırma ÅŸirketinin araÅŸtırmasına göre ise halkın yüzde 44’ü Ayasofya konusunun dikkati kötü giden ekonomiden saptırmak için gündeme getirildiÄŸine inanıyor”

New York Times da kararın uluslararası “sansasyon” yaratabileceÄŸini yazdı. Gazete Ayasofya’yı camiye çeviren CumhurbaÅŸkanlığı kararının, Danıştay’ın kararını açıklamasının ardından “dakikalar içinde” alındığına dikkat çekti. Gazetede ayrıca Ayasofya’nın müze olarak “son 80 yıldır uyum ve Türkiye’nin kuruluÅŸ ilkelerinden biri olan laikliÄŸin sembolü olduÄŸu” ifade edildi.

Financial Times ise Ayasofya’nın dünyanın en önemli Bizans Hristiyan mimari örneklerinden biri olduÄŸuna vurgu yaptı. Haberde Ä°slam’da insan ve hayvanların resmedilmesinin yasak olduÄŸu hatırlatılarak, sanat tarihçilerinin, Ayasofya’nın camiye çevrildikten sonra içindeki büyüleyici mozaik ve fresklerin seyre kapalı hale getirilmesinden endiÅŸe ettikleri belirtildi.

Telegraph gazetesi ise bu kararı Atatürk’ün laik ve yüzü Batı’ya dönük Türkiye vizyonundan geri götüren adımlardan biri olarak yorumladı.

Yunan Ekathimerini gazetesi ise Ayasofya ile ilgili haberlere geniÅŸ yer ayırdı. Yunanistan BaÅŸbakanı Kiryakos Miçotakis’in kınama mesajını yayımlayan gazete Miçotakis’in, 2005 yılında Medeniyetler Ä°ttifakı için çalıştığını hatırlattığı Türkiye’nin ÅŸimdi ters yöne gitmeyi seçtiÄŸini söylediÄŸini aktardı.

Londra merkezli Arapça ve Ä°ngilizce yayın yapan Asharq Al-Awsat da, Ayasofya’nın camiden müzeye çevrilmesinin Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun küllerinden doÄŸan yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli reformlarından biri olduÄŸu belirtti. Haberde ayrıca CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’ın son yıllarda Osmanlı’nın Bizans’ı yendiÄŸi savaÅŸlara büyük önem atfederek, Ä°stanbul’un fethinin gösteriÅŸli törenlerle kutlandığı aktarıldı.

UNESCO

BirleÅŸmiÅŸ Milletler EÄŸitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Ayasofya’nın Diyanet Ä°ÅŸleri’ne devredilmesi ve ibadete açılmasına yönelik CumhurbaÅŸkanlığı kararının ardından, Dünya Kültür Mirası Komitesi’nin bir sonraki toplantıda Ayasofya’nın korunma statüsünün gözden geçirileceÄŸini açıkladı.

UNESCO Ayasofya’nın sınırları aÅŸan deÄŸerinin Dünya Kültür Mirası olarak kabul edilmesinde önemli olduÄŸunu, son kararınsa Ayasofya’nın bu evrensel deÄŸerine yapacağı etkinin soru iÅŸaretleri yarattığını belirtti.

Açıklamada ayrıca Dünya Kültür Mirası listesindeki yapıların statülerinde yaılacak deÄŸiÅŸikliÄŸin UNESCO’ya birdirilmiÅŸ olması gerektiÄŸi de hatırlatıldı.

“Türkiye’nin bizi önceden bilgilendirmemiÅŸ ve bu konuda diyalog baÅŸlatmamış olması üzücü.” denilen açıklamada Türk yetkililerden konu hakkında diyalog kapısını açmaları talep edildi.

“Ayasofya’nın statüsü deÄŸiÅŸtirilecekse öncesinde bize bildirilmeli”

UNESCO, Danıştay kararı açıklanmadan önce yaptığı açıklamada da Ayasofya’nın statüsüyle ilgili yapılacak bir deÄŸiÅŸiklikle ilgili kendisine bilgi verilmesi gerektiÄŸini ve bu deÄŸiÅŸikliklerin Dünya Kültür Mirası Komitesi’nin incelemesine tabi olabileceÄŸini belirtmiÅŸti.

UNESCO’dan Reuters haber ajansına yapılan açıklamada, Ayasofya’nın müze olarak Dünya Kültür Mirası listesinde yer aldığını ve bunun bazı yükümlülük ve hukuki müeyyideleri beraberinde getirdiÄŸi belirtildi.

UNESCO, “Bu nedenle, devletler sınırları içerisindeki miras listesindeki mekanların evrensel deÄŸerlerine zarar verecek herhangi bir deÄŸiÅŸiklik yapılmamasını saÄŸlamalıdır. Yapılacak deÄŸiÅŸikliklerin ilgili devlet tarafından önceden UNESCO’ya bildirilmesi gerekiyor ve gerekli durumlarda bunun Dünya Kültür Mirası Komitesi tarafından gözden geçirilmesi de söz konusu olabilir” denildi.

UNESCO, konuyla ilgili kaygılarını Türkiye’ye mektup yazarak birkaç kez dile getirdiklerini ifade etti.

UNESCO, “Türk makamlarına bu mekanın evrensel deÄŸerine zarar verebilecek bir karar alınmadan önce diyalog baÅŸlatma çaÄŸrısı yapıyoruz” dedi.

“EÅŸi benzeri olmayan mimari baÅŸyapıtlardan biri”

Ayasofya, 1985 yılında Dünya Kültür Mirası listesine alındı.

UNESCO’nun web sitesinde Ayasofya, Bizans ve Osmanlı dönemlerinin “eÅŸi benzeri olmayan mimari baÅŸyapıtlarından biri” olarak tanımlanıyor.

UNESCO, Ayasofya’nın inÅŸa edildikten sonraki dönemlerde önce kilise, daha sonra camilere ilham verdiÄŸini belirtiyor.

Yunanistan, geçen ay içerisinde UNESCO’ya yazdığı mektupta, Ayasofya’nın evrensel karakterinden sapmasına izin verilmemesi gerektiÄŸini söylemiÅŸti.