Ayasofya kararına dünyadan tepkiler: Açık bir provokasyondur, Ayasofya tüm insanlığı ortak anıtıdır

Danıştay’ın 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etmesinin ardından, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına onay verdi.  Tarihi karar sonrası, Ayasofya’nın ibadete açılacak olmasına ilişkin dünyadan tepkiler gelmeye başladı.

Gelen tepkilerden bazıları şöyle:

Yunanistan Kültür Bakanlığı: Bu karar tüm uygar dünyaya karşı açık bir provokasyondur

Yunanistan Kültür Bakanlığı’ndan Danıştay’ın kararına ilişkin yapılan açıklamada, “Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi kararı tüm uygar dünyaya karşı açık bir provokasyondur. Türkiye’nin içişlerine karışma niyetinde değiliz ancak Ayasofya tüm insanlığı ortak anıtıdır” denildi.

Rus Ortodoks Kilisesi: Daha büyük anlaşmazlıklara yol açabilir

Rus Ortodoks Kilisesi’nin basınla ilişkilerden sorumlu yetkilisi Vladimir Legoyda, Danıştay’ın kararının ardından yaptığı açıklamada, “Rus Ortodoks Kilisesi ile diğer Ortodoks kiliselerinin endişelerine kulak verilmemiş olması çok üzücü. Söz konusu karar, çok yazık ki, mevcut anlaşmazlıkları gidermeye yönelik değil. Tam tersine, (Rus Ortodoks Kilisesi lideri) Patrik Kirill’in 6 Temmuz’daki açıklamasında belirttiği gibi daha büyük parçalanmalar ile anlaşmazlıklara yol açabilir” dedi.

ABD ve AB’den tepki

ABD Dışişleri Bakanlığı, karardan dolayı “hayal kırıklığına” uğradığını söyledi.

Bakanlık Sözcüsü Morgan Ortagus, “Türk hükümetinin Ayasofya’nın statüsünü değiştirme kararından hayal kırıklığı duyuyoruz. Türk hükümetinin Ayasofya’yı tüm ziyaretçilerin girişine açık tutma kararlılığının sürdüğünü anlıyor ve bu mekana herkesin hiçbir sıkıntıya uğramadan erişimini sağlama planlarını duymayı merakla bekliyoruz” dedi.

Konuyla ilgili açıklama yapan bir diğer kurum da AB oldu.

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, bu kararın “esef verici” olduğunu söyledi.

Borrell, “Danıştay’ın modern Türkiye’nin en önemli kararlarından birini tersine çevirme kararı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu anıtı Diyanet’in yönetimine bırakma kararı esef vericidir” dedi.

Dış basında Ayasofya kararı

İngiliz Guardian gazetesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Ayasofya’yı camiye çevirme kararının siyasi olduğunu, uluslararası tepki çekmiş olsa da kendi muhafazakar kitlesini çok memnun ettiğini yazdı.

Guardian haberinde Ayasofya’nın camiye çevrilmesiyle ilgili yapılmış olan farklı kamuoyu yoklamalarına da yer verdi; “Hükümete yakın bir gazetenin kamuyo yoklamasına göre Türklerin yüzde 73’ü Ayasofya’nın camiye çevrilmesini destekliyor. Metropoll araştırma şirketinin araştırmasına göre ise halkın yüzde 44’ü Ayasofya konusunun dikkati kötü giden ekonomiden saptırmak için gündeme getirildiğine inanıyor”

New York Times da kararın uluslararası “sansasyon” yaratabileceğini yazdı. Gazete Ayasofya’yı camiye çeviren Cumhurbaşkanlığı kararının, Danıştay’ın kararını açıklamasının ardından “dakikalar içinde” alındığına dikkat çekti. Gazetede ayrıca Ayasofya’nın müze olarak “son 80 yıldır uyum ve Türkiye’nin kuruluş ilkelerinden biri olan laikliğin sembolü olduğu” ifade edildi.

Financial Times ise Ayasofya’nın dünyanın en önemli Bizans Hristiyan mimari örneklerinden biri olduğuna vurgu yaptı. Haberde İslam’da insan ve hayvanların resmedilmesinin yasak olduğu hatırlatılarak, sanat tarihçilerinin, Ayasofya’nın camiye çevrildikten sonra içindeki büyüleyici mozaik ve fresklerin seyre kapalı hale getirilmesinden endişe ettikleri belirtildi.

Telegraph gazetesi ise bu kararı Atatürk’ün laik ve yüzü Batı’ya dönük Türkiye vizyonundan geri götüren adımlardan biri olarak yorumladı.

Yunan Ekathimerini gazetesi ise Ayasofya ile ilgili haberlere geniş yer ayırdı. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’in kınama mesajını yayımlayan gazete Miçotakis’in, 2005 yılında Medeniyetler İttifakı için çalıştığını hatırlattığı Türkiye’nin şimdi ters yöne gitmeyi seçtiğini söylediğini aktardı.

Londra merkezli Arapça ve İngilizce yayın yapan Asharq Al-Awsat da, Ayasofya’nın camiden müzeye çevrilmesinin Osmanlı İmparatorluğu’nun küllerinden doğan yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli reformlarından biri olduğu belirtti. Haberde ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son yıllarda Osmanlı’nın Bizans’ı yendiği savaşlara büyük önem atfederek, İstanbul’un fethinin gösterişli törenlerle kutlandığı aktarıldı.

UNESCO

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Ayasofya’nın Diyanet İşleri’ne devredilmesi ve ibadete açılmasına yönelik Cumhurbaşkanlığı kararının ardından, Dünya Kültür Mirası Komitesi’nin bir sonraki toplantıda Ayasofya’nın korunma statüsünün gözden geçirileceğini açıkladı.

UNESCO Ayasofya’nın sınırları aşan değerinin Dünya Kültür Mirası olarak kabul edilmesinde önemli olduğunu, son kararınsa Ayasofya’nın bu evrensel değerine yapacağı etkinin soru işaretleri yarattığını belirtti.

Açıklamada ayrıca Dünya Kültür Mirası listesindeki yapıların statülerinde yaılacak değişikliğin UNESCO’ya birdirilmiş olması gerektiği de hatırlatıldı.

“Türkiye’nin bizi önceden bilgilendirmemiş ve bu konuda diyalog başlatmamış olması üzücü.” denilen açıklamada Türk yetkililerden konu hakkında diyalog kapısını açmaları talep edildi.

“Ayasofya’nın statüsü değiştirilecekse öncesinde bize bildirilmeli”

UNESCO, Danıştay kararı açıklanmadan önce yaptığı açıklamada da Ayasofya’nın statüsüyle ilgili yapılacak bir değişiklikle ilgili kendisine bilgi verilmesi gerektiğini ve bu değişikliklerin Dünya Kültür Mirası Komitesi’nin incelemesine tabi olabileceğini belirtmişti.

UNESCO’dan Reuters haber ajansına yapılan açıklamada, Ayasofya’nın müze olarak Dünya Kültür Mirası listesinde yer aldığını ve bunun bazı yükümlülük ve hukuki müeyyideleri beraberinde getirdiği belirtildi.

UNESCO, “Bu nedenle, devletler sınırları içerisindeki miras listesindeki mekanların evrensel değerlerine zarar verecek herhangi bir değişiklik yapılmamasını sağlamalıdır. Yapılacak değişikliklerin ilgili devlet tarafından önceden UNESCO’ya bildirilmesi gerekiyor ve gerekli durumlarda bunun Dünya Kültür Mirası Komitesi tarafından gözden geçirilmesi de söz konusu olabilir” denildi.

UNESCO, konuyla ilgili kaygılarını Türkiye’ye mektup yazarak birkaç kez dile getirdiklerini ifade etti.

UNESCO, “Türk makamlarına bu mekanın evrensel değerine zarar verebilecek bir karar alınmadan önce diyalog başlatma çağrısı yapıyoruz” dedi.

“Eşi benzeri olmayan mimari başyapıtlardan biri”

Ayasofya, 1985 yılında Dünya Kültür Mirası listesine alındı.

UNESCO’nun web sitesinde Ayasofya, Bizans ve Osmanlı dönemlerinin “eşi benzeri olmayan mimari başyapıtlarından biri” olarak tanımlanıyor.

UNESCO, Ayasofya’nın inşa edildikten sonraki dönemlerde önce kilise, daha sonra camilere ilham verdiğini belirtiyor.

Yunanistan, geçen ay içerisinde UNESCO’ya yazdığı mektupta, Ayasofya’nın evrensel karakterinden sapmasına izin verilmemesi gerektiğini söylemişti.