Avrupa Birliği’nin istatistik ofisi Eurostat’ın son verileri, kıtada eğitimin geldiği noktayı ve toplumsal dönüşümün boyutlarını bir kez daha gözler önüne serdi. 27 üyeli AB’de artık her zamankinden daha fazla insan yükseköğretime ulaşırken, eğitimde cinsiyetler arası denge kadınların lehine dönüyor. Türkiye ise bu dönüşümde hâlâ geriden geliyor.
Eğitim Seviyesi Yükseliyor
2014’te 25–74 yaş arası AB vatandaşlarının yalnızca yüzde 26’sı üniversite mezunuyken, bu oran 2024 itibarıyla yüzde 33,5’e çıktı. Genç kuşaklarda yükseliş çok daha çarpıcı: 25–34 yaş grubunda üniversite mezunu oranı yüzde 39,8. Bu, AB’nin eğitimde ileriye doğru seyrettiğini ve genç kuşakların bilgi toplumuna entegrasyonunun hızlandığını gösteriyor.
Listenin zirvesinde İrlanda, Lüksemburg ve Güney Kıbrıs gibi küçük ama yüksek eğitimli ülkeler var. Bu ülkelerde genç yetişkinlerin yüzde 60’ından fazlası üniversite diplomasına sahip. Listenin en altında ise Romanya yer alıyor; burada aynı yaş grubunda yükseköğrenim görenlerin oranı yüzde 30’un altında.
Türkiye Ne Durumda?
Türkiye ise hâlâ AB ortalamalarının oldukça gerisinde. TÜİK verilerine göre, 2023 yılında Türkiye’de 25–34 yaş grubundaki bireylerin sadece yüzde 33,8’i yükseköğretim mezunu. Bu oran, AB ortalamasının altında kalırken, Türkiye’yi Romanya ile benzer bir seviyeye yerleştiriyor.
Eğitimde kuşaklar arası fark da belirgin. Türkiye’de 55–74 yaş grubundaki bireylerde yükseköğrenim mezunu oranı yüzde 11’i geçmiyor. Lise düzeyinde bile ciddi eşitsizlikler göze çarpıyor.
Kadınlar Erkekleri Geçti
AB genelinde kadınlar, hem yükseköğretim hem de lise düzeyinde erkekleri geride bırakmış durumda. 2024 verilerine göre, 25–34 yaş grubundaki kadınların yüzde 49,9’u üniversite mezunu; erkeklerde bu oran yüzde 38,7. Kadınların eğitimde öne geçişi, özellikle son 10 yılda hız kazandı.
Bu fark, yalnızca üst düzey eğitimde değil, ortaöğretimde de görülüyor. 20–24 yaş arası kadınların yüzde 86,8’i en az lise diplomasına sahipken, erkeklerde bu oran yüzde 81,8. İlginç şekilde, Romanya dışında hiçbir AB ülkesinde erkekler kadınlardan daha yüksek bir eğitim düzeyine ulaşmış değil.
Türkiye’de ise kadınların eğitim alanındaki ilerlemesi daha yavaş. TÜİK’in 2023 verilerine göre, üniversite mezunu kadın oranı yüzde 31 civarında kalırken, erkeklerde bu oran yüzde 36. Türkiye, AB’nin tersine, hâlâ erkek egemen bir eğitim profiline sahip. Ancak genç kuşaklarda kadınların üniversiteye erişiminde kayda değer bir artış söz konusu.
Mesleki Eğitimde Becerilere Dönüş
Eurostat verileri, Avrupa’nın yalnızca akademik değil, beceriye dayalı eğitime de yöneldiğini gösteriyor. Lüksemburg’da ortaöğretim seviyesindeki bireylerin yüzde 96’sı mesleki eğitim almış. Bu oran, yaşlı ve genç kuşaklarda neredeyse aynı.
Portekiz gibi ülkelerde ise gençler, ebeveynlerinden çok daha fazla mesleki eğitime yöneliyor. 55 yaş üstü bireylerin yalnızca yüzde 13,5’i meslek eğitimi almışken, bu oran gençlerde yüzde 37,2’ye çıkıyor.
Türkiye’de ise mesleki eğitim hâlâ “ikinci sınıf” bir yol olarak görülüyor. MEB verilerine göre, meslek liselerine olan ilgi son yıllarda artış gösterse de mezunların iş gücü piyasasındaki konumları hâlâ zayıf. Avrupa’daki beceri temelli yönelimin Türkiye’de henüz kurumsallaşmadığı açık.
Sonuç: Avrupa Değişiyor, Türkiye Tereddütte
Avrupa, bilgi ve beceri toplumuna doğru ilerliyor. Kadınların yükselişi, kuşaklar arası eşitsizliklerin azalması ve mesleki eğitimin güçlenmesi, bu dönüşümün ayak sesleri. Türkiye ise bu süreci uzaktan izliyor, ama yetişme şansı hâlâ var.
Bu tablo, eğitimde nitelik ve eşitliğe dayalı politikalara yönelmenin ne kadar kritik olduğunu bir kez daha hatırlatıyor. Aksi hâlde Türkiye, sadece ekonomik olarak değil, kültürel ve toplumsal olarak da Avrupa’nın çok gerisinde kalabilir.
- NHY / Eurostat, TÜİK, Avrupa Komisyonu, MEB
- Bilim İnsanlarından Alarm: 1,5 Derecelik Isınma Eşiği 2028’de Kalıcı Olarak Aşılabilir - 20 Haziran 2025
- NASA’nın Mars’taki “Mantar” Gizemi: Gerçekten Yaşam Belirtisi mi, Yoksa Sıradan Bir Jeolojik Şekil mi? - 20 Haziran 2025
- CHP’li 81 İl Başkanından Ortak Direniş: Kayyum Darbesini Tanımayacağız - 20 Haziran 2025
