7 bin yıl önce erkek nüfusunda yaşanan azalmanın sebebi neydi?

25 Ağustos 2021

İnsanlık tarihinde birçok kez insanların azaldığı ve genetik çeşitliliğinin önemli ölçüde fakirleştiği evreler yaşanmıştır. Mesela yaklaşık olarak bir milyon yıl önce Afrika’da nüfusun azaldığı bilinmektedir. 74.000 yıl kadar önce de Sumatra’daki Toba volkanının etkinleşmesiyle çok sayıda insan yok olmuştu. Amerika’yı keşfeden Avrupalılar da yerli halktan o kadar çok insan öldürmüşlerdi ki bu katliamın izleri günümüzde bile kalıtımlarda okunabilmektedir. Fakat önemli bir yok oluş bu tabloya pek uymuyor.

Araştırmacılar, birkaç yıl önce günümüzdeki erkeklerin Y-kromozomlarını analiz ederken ilginç bir fenomen keşfettiler. Hemen hemen hepsi, 7000 yıl kadar önce meydana gelen genetik fakirleşmenin izlerini taşıyorlar. Bu da Neolitik devirde erkek nüfusunun önemli ölçüde azaldığı anlamına geliyordu. Bu devirde erkek nüfusunun sadece yüzde yirmisi hayatta kalabilmişti diyor Stanford Üniversitesi araştırmacısı Tian Chen Zeng. İlginç bir şekilde kadın nüfusunda azalma olmamış, hatta mitokondriyal DNA analizlerine göre kadınların sayısı ve genetik çeşitliliklerinde de artış söz konusu. Bunun sonucunda Avrupa’nın birçok bölgesinde, Asya’da ve Afrika’da on yedi kadına sadece bir erkek düşüyordu.

Peki ama erkeklerin yok oluş sebebi neydi? Doğal afetler, iklim değişimi ve diğer çevre faktörleri genelde iki cinsiyeti de etkiler. Hatta salgınlar bile erkek ve kadınların genetik çeşitliliklerinde çok küçük farklılıklar yaratır. Diğer bir açıklama göçle gelen yeni popülasyon grupları olabilirdi ama bu tür göçü açıklayacak arkeolojik kanıtlar bulunmamaktadır. Erkek kaybını araştıran Zeng ve ekibi, sosyokültürel bir faktörü ayrıntılı bir şekilde incelerken bir yanıt buldu: Kabile savaşları. Neolitik devirde çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşa toplumlar genelde patrilineal (baba soyundan gelen) klanlar olarak organize oluyorlardı. Kabile grupları birbirine akraba erkeklerden oluşurken, kadınlar genelde diğer kabilelerden geliyorlardı. Ve sosyopolitik rekabetin temeli patrilineal akrabalık grubu olduğu zaman da savaş ve düşmanlıklara bağlı ölüm vakaları rastlantı olmaz.

Bu durumda erkek soyu etkilenir ki bir grubun yok olması, tüm bir soy çizgisinin yok olması demek diyor araştırmacılar. Peki bir kabileler savaşı evresi, gerçekten de bu kadar büyük bir erkek kaybına yol açabilir miydi? Bu sorunun yanıtını bulmak isteyen araştırmacılar tekrarlanan ve yaygın olan savaşların soy çizgilerinin genetik çeşitlilikleri üzerindeki etkilerini, bilgisayar simülasyonlarıyla kontrol etmişler. Sonuçlara göre Y kromozomunda okunan erkek kaybı için iki şaşırtıcı paralellik söz konusu. Ataerkillikle ilgili simülasyonlar çeşitlilikte büyük azalmaya işaret ediyor, yani Y kromozomunda genetik fakirliliğe yok açtıklarını gösteriyorlar. Ve zamanla daha az soy çizgisine dayanan bir dominantlık gelişmiş ki bu da genetik verilerle örtüşüyor diyor araştırmacılar.

Buna göre Neolitik devirde erkek kaybının sorumlusu birbirleriyle akraba olan erkeklerden oluşan kabililer arası savaşlardı. Zamanlı erkekler dünyası o kadar küçülmüştü ki bazı soy çizgileri ve bunlarla birlikte genetik çeşitlilik de yok olmuştu.

Çevri: Nilgün Özbaşaran Dede

Kaynak: nature