Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ilişkin “Kazanç Yapısı İstatistikleri” raporunu yayımladı. Rapora göre, Türkiye’de aylık ortalama kişi başı brüt kazanç 26.402 TL olarak gerçekleşti. Erkekler için bu rakam 26.638 TL, kadınlar için ise 25.931 TL olarak hesaplandı. Veriler, cinsiyetler arasındaki ücret farklılıkları, sektörel kazanç dağılımları ve eğitim düzeyinin kazanç üzerindeki etkilerini çarpıcı şekilde ortaya koyuyor.
Brüt Maaş ve Saatlik Ücretler
Raporda aylık ortalama kişi başı brüt maaş-ücret 23.789 TL olarak açıklanırken, erkeklerde bu tutar 24.011 TL, kadınlarda ise 23.344 TL oldu. Saatlik ortalama brüt ücret 119 TL olarak hesaplandı. Kadınların saatlik ortalama brüt ücreti 123 TL iken, erkekler için bu değer 117 TL oldu.
2023 yılı referans döneminde asgari ücretin brüt tutarı ise yalnızca 13.414,5 TL’ydi. Bu, asgari ücretle çalışanların ortalama kazancın neredeyse yarısı kadar bir gelire sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Cinsiyet ve Eğitim Faktörleri
Rapora göre yıllık ortalama brüt kazanç 305.784 TL olarak gerçekleşti. Erkekler için bu rakam 314.242 TL, kadınlar için ise 289.720 TL oldu. Eğitim düzeyi arttıkça kazançların da belirgin şekilde yükseldiği görüldü. En yüksek yıllık kazancı yükseköğretim mezunları elde etti:
- Erkeklerde 431.364 TL
- Kadınlarda 354.149 TL
Ancak, cinsiyetler arasındaki kazanç farkı dikkat çekiciydi. En yüksek fark yüzde 17,4 ile yükseköğretim mezunlarında, en düşük fark ise yüzde 13,2 ile ilkokul mezunlarında görüldü.
Sektörel Kazanç Dağılımı
Ekonomik faaliyet bazında, en yüksek yıllık ortalama brüt kazanç 640.739 TL ile finans ve sigorta sektöründe kaydedildi. Bilgi ve iletişim sektörü 605.317 TL ile ikinci sırada yer alırken, kültür, sanat ve eğlence sektörü 461.514 TL ile üçüncü sırada geldi. En düşük kazançlar ise:
- Konaklama ve yiyecek hizmetleri: 213.518 TL
- Gayrimenkul faaliyetleri: 218.815 TL
- Diğer hizmet faaliyetleri: 227.284 TL
Kadın çalışanların bazı sektörlerde erkeklerden daha yüksek kazanç elde etmesi dikkat çekti. Ulaştırma ve depolama faaliyetlerinde kadınların yıllık ortalama brüt kazancı 414.502 TL olurken, elektrik, gaz ve iklimlendirme sektöründe 453.413 TL ile erkeklerin önüne geçti.
Mesleki Gruplar ve Gelir Eşitsizliği
Yöneticiler, 538.530 TL ile en yüksek yıllık ortalama kazancı elde eden meslek grubu oldu. Profesyonel meslek mensupları 409.767 TL ile ikinci sırada yer aldı. Öte yandan, nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünleri çalışanları 202.809 TL ile en düşük kazanç grubunda yer aldı.
TÜİK verileri, kazanç yapısında cinsiyet ve eğitim düzeyine dayalı ciddi eşitsizlikler olduğunu gözler önüne seriyor. Eğitim düzeyi ve sektörlere bağlı kazanç farkları, hem toplumsal hem de ekonomik eşitsizliklerin altını çiziyor.
Kazançlar ve Sosyal Gerçeklik Arasındaki Uyum
TÜİK’in açıkladığı kazanç istatistikleri, ücretlilerin ekonomik durumuna dair önemli ipuçları sunuyor. Asgari ücretle çalışanların gelir seviyesinin, ortalama kazanç düzeyine kıyasla oldukça düşük olduğu bu verilerle bir kez daha ortaya çıktı. Eğitim ve sektörel farklılıkların yanı sıra cinsiyet eşitsizliği, gelir dağılımındaki adaletsizliğin çözülmesi gereken önemli bir sorun olduğunu gösteriyor.
Kaynak: TÜİK Kazanç Yapısı İstatistikleri, 2023.
