99. yılında olan Ermeni Soykırımı’nın bir parçası da Beyazıt Meydanı’nda katledilen sosyalist Ermeniler. Sosyal Demokrat Hınçak Partisi’nin 20 önderi, idam sehpasında “YaÅŸasın Sosyalizm” diyerek son nefeslerini verdi.Â
Ä°STANBUL (MeÅŸale Tolu)- Ermeni Soykırımı’nın üzerinden bu yıl tam 99 yıl geçti. 24 Nisan 1915’de Ermeni aydınların sürgüne gönderilmesiyle baÅŸlayan soykırımda, 1,5 milyon Ermeni katledildi. Bunlar arasında 20 Ermeni sosyalist de bulunuyor. Onlar ise sürgün yolunda deÄŸil, Beyazıt Meydanı’nda idam edilerek katledildi. 20’ler mahkeme salonunda devletin katliamcı zihniyetini yargıladıktan sonra, ölüme aldırış etmeden baÅŸları dik ve “YaÅŸasın Sosyalizm” sloganları ile idam sehpasına çıktılar.
ÖZGÜR VE BAĞIMSIZ ERMENİSTAN İDEALİNE İDAM CEZASI
Sosyal Demokrat Hınçak Partisi üyesi 120 kiÅŸi, 1914 yılının Haziran ayında, Ä°ttihat ve Terraki yöneticileri Talat, Enver ve Cemal PaÅŸa’lara suikast yapma suçlamasıyla, bir ihbar üzerine gözaltına alındı. Gözaltına alınanlardan 71’i serbest bırakılırken, partinin merkez komite üyesi Paramaz ve parti yöneticilerinin de aralarında olduÄŸu 49 SDHP üyesi tutuklandı. Ä°ÅŸkenceli sorgularden geçirilen sosyalist Ermenilerden 22’si, 17 gün süren yargılamanın sonunda, 27 Mayıs 1915’te, “Özgür ve bağımsız bir Ermenistan kurma amacıyla silahlı eylemlerde bulunmak, yabancı devletleri Osmanlı’ya karşı kışkırtarak, devletin bölünmez bütünlüğüne yönelik tehlikeli planlar yapıp, Osmanlı halklarından bir kısmının Osmalı hakimiyetinden ayrılıp kendi başına devletler yaratma amaçlı, deÄŸiÅŸik yerlerde alenen ve gizli toplantılar gerçekleÅŸtirmek, basın-yayın yoluyla bu amaçların propagandasını yapmak ve kışkırtıcı çalışmalar örgütlemek” iddiasıyla idam cezasına mahkum edildi. Firari olan iki üyenin dışında Paramaz ve 19 yoldaşı, infaz gününe kadar zincirlenerek Merkez Cezaevi adlı hapishanenin bodrum katında bekletildi.
‘BÄ°ZÄ° Ä°MHA ETMEYE ÇALIÅžTINIZ’
Sosyalist Ermeniler, “yargılama” adı altındaki orta oyununda ideallerini savunmaktan vazgeçmedi. Kod adı Paramaz olan Matteos Sarkisyan, mücadelelerini şöyle savundu: “Ermenilerin ve Türklerin kardeÅŸliÄŸini saÄŸlamak için öylesine fedakarlıkları kabul ettik. Bu kadar acıya katlanmamızın nedeni güven yoluyla birbirimizi yükseltmek idi. Ve bizim karşılaÅŸtığımız nedir? Yalnızca bizim olaÄŸanüstü çabalarımızı yok saymakla kalmadınız aynı zamanda bilinçli olarak bizi imha etmeye çalıştınız. Suç ve baskıyı desteklediniz ve her türlü protesto biçimini susturmayı denediniz… Bir gün kendi onurumuzu korumak için kendimizi savunmaya karar verdiÄŸimizde bizi katletmeye baÅŸladınız… Kesip budanan Mithatçı anayasanın bize tanıdığı hakları kullanmayı denediÄŸimizde bizi yasaların saÄŸladığı korumanın dışında bıraktınız.”
Mahkeme baÅŸkanının, Paramaz’a “ülkeyi bölmek ve bağımsız bir Ermenistan kurma amacınız yok muydu?” sorusuna yanıtı ise şöyle oldu: “Siz ülkemizi bundan altı yüz yıl önce bizden koparmaya çalışıp, iÅŸgal ettiniz. Halkımızı sürekli olarak katliamlar yoluyla imha etmeye çalıştınız ve ÅŸimdi de tüm Osmanlı vatanını bir Türkiye’ye dönüştürme çabası içerisindesiniz. Ancak siz bunu yaparken suçlu görülmüyorsunuz da aynı ÅŸeyi yapmaya kalkışıp, tarihsel hakkımızı yeniden elde etme amacı için biz mi suç iÅŸlemiÅŸ sayılıyoruz yani.”
DARAĞACINDA SON SÖZLER: YAŞASIN SOSYALİZM, YAŞASIN ERMENİSTAN
20’ler, mahkemelerdeki baÅŸeÄŸmez tutumunu idam sehpasında da sürdürdü. 20 Ermeni sosyalistin idam anlarına ÅŸahitlik eden Papaz Kalust BoÄŸosyan, 15 Haziran 1915’deki o anları şöyle anlattı: “20 yoldaÅŸları götürüp daraÄŸaçlarının önüne durdurdular. Bazıları hızlı yürürken, birkaçı yavaÅŸ adımlarla ilerliyordu. Her biri, ölüme aldırış bile etmeyen, onu hiçe sayan, yiÄŸitçe, gururlu bir duruÅŸa sahiplerdi. KurtuluÅŸ Ordusunun inançlı askerleri olduklarından, ağızlarından tek bir ÅŸikayet veya sızlanma duyulmuyordu.”
Papaz BoÄŸosyan, daraÄŸaçları önünde bekletilen sosyalistlerin hangi suçla mahkum edildikleri okunulduÄŸu anda, hepsinin tek bir ağızdan ve olabildiÄŸince yüksek sesle “YaÅŸasın Sosyalizm, YaÅŸasın Ermenistan” diye haykırdıklarını anlattı.
‘BÄ°ZDEN SONRA 20 BÄ°NLER GELECEK’
Paramaz, idam sehpasında, “Siz sadece bizim vücudumuzu yok edebilirsiniz, fakat inandığımız fikirleri asla” sözleriyle idam sehpasına çıktı. SDHP üyesi Doktor Bedros Torosyan, yoldaÅŸlarıyla durduÄŸu idam sehpasının önünde, “Biz, 20’leri asıyorsunuz ama, intikamımızı almak için arkamızdan yirmi binler gelecek” diye haykırdı.
20’ler birer birer sehpaya çıkarılırken ölüme aldırış etmeden bir Ermeni devrimci marşını söylemeye baÅŸlayan Yervant Topuzyan, son nefesini vermeden önce, “Ölüm her yerde aynıdır ama, ne mutlu halkının kurtuluÅŸu için ÅŸehit düşene!” diyerek ölümsüzler kervanına katıldı.
Papaz Kalust Boğosyan, sosyalistlerin idamı gerekleştirildikten sonra subayların idam kararlarının üzerinde yazılı olduğu tahtaları cenazelerin boyunlarına asarak fotoğraf çektirdiklerini ve gelen doktorun cenazeleri ölmüşler mi diye tek tek kontrol ettiğini anlattı.
TÃœM YOLDAÅžLAR AYNI YERDE
20’lerin cenazeleri üst üste atılarak atlı arabalar ile Edirnekapı Ermeni mezarlığına götürüldü. 20’lerden Garabetyan ismi ile tanınan SDHP MK üyesi Aram AçıkbaÅŸyan’ın “tüm yoldaÅŸlar ile aynı yere” vasiyeti gereÄŸi, 20’ler birlikte aynı mezarlığa defnedildi.
- DİSK 17. Olağan Genel Kurulu: Emeğin yüzyılı için örgütleneceğiz - 10 Şubat 2024
- ÇEDES’den okullarda yeni proje: “Åžeytan taÅŸlama dersi” - 10 Åžubat 2024
- Gazeteci Alican Uludağ’dan, tehditler karşısında kararlı duruş - 11 Ekim 2023
