Sosyolojik Olarak Demokrasi Eğitim İlişkisi – Arslan Özdemir

15 Nisan 2023

Demokrasi eğitime adanmıştır ve devletin başarısı toplumun eğitiminde yatmaktadır.

J. Dewey

Demokrasi: «halk egemenliği» «siyasal gücün, yönetimlerin rızasına dayalı olması» «çoğunluğun yönetimi» «azınlık haklarının korunması» «temel insan haklarının güvence altında olması» «özgür ve adil seçimler» «yasalar önünde eşitlik» «uyuşmazlıkları yasalara dayalı olarak çözme» «toplumsal ekonomik ve siyasal çoğunluk» «hoşgörü, işbirliği ve uzlaşma değerlerinin paylaşılması» «hükümetin anayasa ile sınırlandırılması» anlamlarında kullanılabilmektedir.

Toplumsal olarak insanlar, farklı amaçlara sahip farklı gruplarda yer alabilirler. Bu insanların bir araya gelmelerindeki temel neden çıkar birlikteliğidir. Farklı gruplar, aynı zamanda farklı değeler de geliştirirler. İşte demokrasi, farklı değerlerin yaşamasına onların, kendilerini ifade etmelerine olanak tanıyan bir sistemdir.

Toplum, bir değerler toplamıdır ve sahip olduğu değerlerin çokluğu ile anlam kazanır. Bir toplumda çok sayıda değerin olması o toplumun demokratik olmasının en önemli kanıtıdır. Demokrasilerde bireyler ve gruplar arası iletişim oldukça gelişmiştir. Böylece eğitim, demokratik toplumların en önemli iletişim aracıdır.

Demokratik toplumlarda eğitim, aynı ihtiyaçlara sahip farklı grupları bir araya getiren temel bir araçtır. Bu farklı grupların değer sistemlerinin birbirlerini tanımalarına, etkilenmelerine ve kabullenmelerine olanak sağlar. Eğitim ırk, dil, din gibi etkenleri toplumsal sorun olmaktan çıkarıp toplumda yer alan tüm değerleri bir zenginlik olarak korur.

Demokratik bir eğitimden değişme ve tartışmalara barışçıl yollarla çözüm getirme, demokratik kurallara uyma, zorlama yapmama, düşünce tartışmalarını olağan olarak karşılama, adaleti sağlama, temel insan hak ve özgürlüklerini, eşitlik ve halk egemenliği gibi demokratik vazgeçilmez değerleri üretmesi ve yaşatması beklenir. Demokrasi, eğitilmiş insana ihtiyaç duyar. Temel hak ve özgürlükleri sağlamada bireylere sorumluluk yükler.

Demokratik bir sistemde eğitimin temel işlevlerinden birisi de insan zihninde köklü demokrasi düşüncesini yerleştirecek bir bilinç oluşturmaktır. Özgürce düşünebilen, düşüncesini açıkça ortaya koyabilen ve tartışabilen insanlar yetiştirmek demokratik bir eğitimin temel amacıdır. Çünkü düşünceler tartışıldığı ölçüde gelişir, olgunlaşır ve zenginleşir.

Demokratik bir eğitimin nitelikleri şunlardır; Bireyler üretken, etken ve eleştirel düşünceye sahip vatandaşlar olarak eğitilir. Eğitim sistemi, yeniliklere ve değişmelere açık, esnek ve merkezî olmayan bir yapılanma modeline sahiptir. Herkese açık ve çok sayıda olanak bulunur. Eğitim olanaklarından yararlanmada din, dil, ırk, cinsiyet gibi özellikler rol oynamaz. Bireylerin okul yönetimine katılma ve işbirliği yapma hak ve sorumlulukları vardır. Okul programları yeteneklerin geliştirilmesi temeline dayanır. Öğrenci-öğretmen-yönetici ve çevre ilişkileri demokratiktir. Halk, kendisini yönetecek kişileri seçtiği için bu konuda sorumlu olarak eğitilir. Eğitim açık fikirliliği geliştirir. Okul değişik uğraşılar için ortam oluşturur. Eğitim üzerindeki siyasal denetim, asgari düzeydedir.