Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC), 2024 Küresel Haklar Endeksi’ni yayınladı. Raporda, demokratik değerlerin ve temel hakların pek çok ülkede kötüleştiğine dikkat çekiliyor. Endekse göre, işçi hakları açısından en kötü durumdaki 10 ülke Bangladeş, Belarus, Ekvador, Eswatini, Filipinler, Guatemala, Mısır, Myanmar, Tunus ve Türkiye olarak sıralandı.
ITUC’nin Küresel Haklar Endeksi, 151 ülkeyi ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmeleri ve içtihatlarından yola çıkarak 97 göstergeyle değerlendiriyor. Bu kapsamlı rapor, işçi haklarının durumunu ve bu alandaki sorunları derinlemesine inceleyen tek örnek veri tabanı olarak dikkat çekiyor. Raporda, işçilerin grev hakkı, toplu sözleşme hakkı, sendika kurma ve sendikaya üye olma haklarının ihlal edildiği, adalete erişim hakkının ya yok veya kısıtlandığı belirtiliyor. İfade özgürlüğü ve protesto özgürlüğünün de engellendiği, haklarını arayan işçilerin tutuklandığı veya gözaltına alındığı vurgulanıyor.
ITUC Genel Sekreteri Luc Triangle, endeksle ilgili açıklamasında, “Endeks, 11 yıldır işçi haklarındaki hızlı gerilemeyi gösteriyor. İşçi hakları, demokrasinin temel direğidir. Eğer işçi hakları ihlal edilirse, demokrasi saldırı altında demektir” dedi. Triangle, işçi hakları ile demokrasinin ayrılmaz bir bütün olduğunu ve bu nedenle işçi haklarının korunmasının demokratik sistemlerin sağlıklı işlemesi açısından hayati önem taşıdığını ifade etti.
Raporda, işçi haklarına saygı derecesine göre ülkeler 1’den 5+’ya kadar bir ölçekte derecelendiriliyor. Geçtiğimiz yıl 6 ülkede 22 sendikacı öldürüldü. Hukukun üstünlüğünün tamamen ihlal edilmesi nedeniyle 12 ülke “kötünün de kötüsü” olarak değerlendirildi ve 5+ derecesi aldı. Sadece Romanya ve Brezilya’da kısmi iyileşmeler gözlemlenirken, Finlandiya, İsrail, İsviçre, Katar, Kırgızistan, Kosta Rika, Madagaskar, Meksika, Nijerya, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan ve Sudan’ın durumları kötüleşti.
Avrupa’nın 2024 yılında işçi hakları açısından notunun düştüğü, son 10 yılda Avrupa’da işçi haklarının hızla kötüleştiği belirtiliyor. Orta Doğu ve Kuzey Afrika, işçi hakları açısından dünyanın en kötü bölgesi olarak tanımlanıyor, bu bölgede toplu sözleşme ve sendikaya üye olma hakları ihlal ediliyor.
Türkiye, 2016’dan bu yana işçi hakları açısından en kötü 10 ülke arasında yer almaya devam ediyor. Rapora göre, Türkiye’de işçi haklarına yönelik sistematik saldırılar sürüyor, haklar ve özgürlükler baskı altına alınıyor, sendikalar ve üyeleri asılsız suçlamalarla hedef alınıyor. İşçilerin sendika karşıtı faaliyetlere maruz kaldığı, sendikacılara yönelik asılsız iddialarla açılan kovuşturmaların ve şiddet tehditlerinin arttığı vurgulanıyor. Türkiye’de işverenlerin sendikalaşma girişiminde bulunan işçileri sistematik olarak işten çıkardığı ve sendika düşmanlığı yaptığı belirtiliyor.
Raporda, Türkiye bölümünde Deriteks Sendikası eski başkanı Makum Alagöz’ün silahlı saldırı sonucu yaralanması, 1 Mayıs 2023’te İstanbul’da düzenlenen gösterilerde çok sayıda protestocunun gözaltına alınması ve Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) yöneticileri Selma Atabey ve Gönül Erden’in tutuklanması gibi örnekler detaylı olarak yer alıyor.
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, raporu değerlendirirken, “Küresel Haklar Endeksi bir kez daha Türkiye’de sendikaya üye olma hakkı, sendika kurma hakkı, toplu sözleşme hakkı ve grev hakkı gibi temel hakların saldırı altında olduğunu ortaya koymuştur. İşçiler düşük maaşlara, kötü çalışma koşullarına ve iş kazalarına maruz kalmaktadır. Buna rağmen, on binlerce işçi sendikalaşma ve hakları için mücadele etmeye devam etmektedir” dedi.
Rapora göre, işçi haklarının korunması ve işçi hareketlerinin desteklenmesi, demokratik sistemlerin sağlıklı işlemesi için kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda, işçi haklarına yönelik saldırılara karşı küresel düzeyde daha fazla dikkat ve eylem gerekmektedir.
