Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), Bolşevik lider Lev Troçki’nin 1929-1933 yılları arasında İstanbul Büyükada’daki sürgün hayatı sırasında Sovyetler Birliği (SB) istihbaratı tarafından izlendiğini ortaya koyan bir belgeyi kamuya açtı. “Özel Koleksiyon” başlığı altında yayımlanan 16 Ocak 1932 tarihli rapor, dönemin Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti’ne (MAH) sunulan kritik istihbarat faaliyetlerini detaylandırıyor.
İstanbul Bölge Amiri Aziz Hüdai Bey imzalı belgeye göre, Sovyet gizli servisi GPU’nun (Devlet Siyasi İdaresi) ajanı Davranof, Troçki’nin hareketlerini izlemek için yerel bir ağ kurma çabasındaydı. Raporda, Ermeni tercüman üzerinden temas kurulan Davranof’un, “Troçki’nin ziyaretçileri, gittiği yerler, evindeki faaliyetler ve yazışmaları”nı takip etmek istediği, bu amaçla polis memuru Salih Efendi’yi hedef gösterdiği aktarılıyor.
İngiltere ve Fransa’dan Gizemli Ziyaretçiler
Belgede, Troçki’yi ziyaret etmek üzere İngiltere’den Osias Rosenzweig (Alman asıllı İngiliz vatandaşı) ve Fransa’dan Raymond Mouliniere’nin adaya geldiği bilgisi dikkat çekiyor. Müzik öğretmeni olduğu belirtilen Rosenzweig ile Türkçe ve Rumca bilen Mouliniere’nin niyetlerinin henüz anlaşılamadığı vurgulanırken, GPU’nun bu ziyaretçilerin kimliğini araştırdığı kaydediliyor.
MAH personeli, Sovyet ajanlarını manipüle etmek için “Troçki hakkında kısmi bilgi sızdırma” taktiği uyguladı. Raporda, “Davranof’a vereceğimiz yanıltıcı bilgilerle yeni bir istihbarat şebekesini deşifre edeceğiz” ifadesi yer alıyor. Ayrıca, Fındıklı’da kömür deposu işleten Arşakuhi çiftinin Yunanistan’a davet edilmesi gibi detayların GPU’nun bölgesel operasyonlarına ışık tuttuğu belirtiliyor.
Troçki’nin Türkiye’deki sürgünü, Stalin’in siyasi rakiplerini tasfiye sürecinin uluslararası bir uzantısı olarak görülüyor. MİT’in yayımladığı belge, Soğuk Savaş öncesi istihbarat savaşlarının Türkiye’deki izlerini ortaya koyarken, MAH’ın henüz emekleme aşamasındaki kontrgerilla kapasitesine dair ipuçları sunuyor.
Tarihin Gölgesinde Bir İstihbarat Savaşı
MİT’in arşivlerini açması, 20. yüzyılın en çalkantılı siyasi figürlerinden Troçki’nin Türkiye günlerine ve küresel güçlerin gizli mücadelesine yeni bir perspektif kazandırıyor. Belge, Türkiye’nin Soğuk Savaş dönemindeki jeopolitik konumunun altını çizerken, istihbarat tarihi araştırmacıları için önemli bir kaynak niteliği taşıyor.
- NHY / AA
