İzlanda’da 3 ayda 3. yanardağ patlaması gerçekleşti. Bu olay, dünyanın en volkanik ülkesinde yaşayan insanlar için ne anlama geliyor? Bu yazıda, İzlanda’nın volkanik tarihi, son patlamaların nedenleri ve sonuçları, ve gelecekte olabilecek senaryolar hakkında bilgi vereceğim.
İzlanda, Atlantik Okyanusu’nun ortasında, Avrupa ve Kuzey Amerika kıtaları arasında yer alan bir ada ülkesidir. Ülkenin yüzölçümü yaklaşık 103 bin kilometrekaredir ve nüfusu 360 binden azdır. İzlanda, jeolojik olarak çok aktif bir bölgede bulunmaktadır. Ada, iki tektonik plakanın, Avrasya ve Kuzey Amerika plakalarının ayrıldığı noktada yer almaktadır. Bu plakalar yılda yaklaşık 2 santimetre kadar birbirinden uzaklaşmaktadır. Bu hareket, İzlanda’nın altında bulunan mantodan erimiş kayaçların (magmanın) yüzeye çıkmasına neden olmaktadır. Bu magma, yüzeye ulaştığında volkanik patlamalara yol açmaktadır.
İzlanda’nın volkanik tarihi çok eskiye dayanmaktadır. Ada, yaklaşık 16 milyon yıl önce volkanik faaliyetler sonucunda oluşmuştur. Son buzul çağından bu yana, İzlanda’da yaklaşık 200 volkan patlamıştır. Bunların bazıları çok büyük ve etkili olmuştur. Örneğin, 1783-1784 yıllarında Laki yanardağından çıkan lavlar ve gazlar, İzlanda’da binlerce insanın ve hayvanın ölümüne, Avrupa’da ise iklim değişikliğine ve kıtlığa neden olmuştur. 2010 yılında Eyjafjallajökull yanardağından çıkan küller ise Avrupa’daki hava trafiğini felç etmiştir.
Son üç ayda ise İzlanda’da üç farklı yanardağ patlaması gerçekleşmiştir. Bunlar sırasıyla Fagradalsfjall, Askja ve Öræfajökull yanardağlarıdır. Fagradalsfjall yanardağı, 19 Mart 2021 tarihinde ilk kez patlamıştır. Bu patlama, Reykjavik şehrinin yaklaşık 30 kilometre güneybatısında gerçekleşmiştir. Patlama sonucunda çıkan lavlar, yaklaşık 3 kilometrekarelik bir alana yayılmıştır. Patlama, halk için büyük bir tehlike oluşturmamıştır. Aksine, birçok insan patlamayı izlemek için bölgeye akın etmiştir. Patlama halen devam etmektedir.
Askja yanardağı ise 24 Haziran 2021 tarihinde patlamıştır. Bu yanardağ, İzlanda’nın ortasında yer alan Vatnajökull Ulusal Parkı’nda bulunmaktadır. Patlama sonucunda çıkan küller, yaklaşık 10 kilometre yüksekliğe ulaşmıştır. Patlama, bölgedeki jeotermal aktiviteyi artırmıştır. Patlama, hava trafiğini etkilememiştir.
Öræfajökull yanardağı ise 15 Temmuz 2021 tarihinde patlamıştır. Bu yanardağ, İzlanda’nın güneydoğusunda yer alan Vatnajökull Buzulu’nun altında bulunmaktadır. Patlama sonucunda çıkan lavlar ve küller, buzulu eriterek sel oluşturmuştur. Patlama, bölgedeki yolları ve köprüleri tahrip etmiştir. Patlama, hava trafiğini de etkilemiştir.
İzlanda’da son üç ayda gerçekleşen bu üç yanardağ patlaması, ülkenin volkanik aktivitesinin ne kadar yüksek olduğunu göstermektedir. Bu patlamaların nedenleri, tektonik plakaların hareketi, magma akışı, buzul erimesi ve jeotermal aktivite olarak sıralanabilir. Bu patlamaların sonuçları ise çevresel, ekonomik ve sosyal olarak değerlendirilebilir. Çevresel olarak, patlamalar lav, kül, gaz ve sel gibi doğal olaylara neden olmaktadır. Bu olaylar, bitki ve hayvan yaşamını, iklimi ve hava kalitesini etkilemektedir. Ekonomik olarak, patlamalar turizm, tarım, enerji ve ulaşım gibi sektörleri etkilemektedir. Bazı patlamalar turizmi olumsuz etkilerken, bazıları ise turizmi artırmaktadır. Tarım sektörü ise patlamalardan zarar görebilmektedir. Enerji sektörü ise patlamalardan faydalanabilmektedir. Ulaşım sektörü ise patlamalardan olumsuz etkilenmektedir. Sosyal olarak, patlamalar insanların güvenliği, sağlığı ve psikolojisi üzerinde etkili olmaktadır. Bazı patlamalar insanların hayatını tehlikeye atarken, bazıları ise insanların hayranlık duymasına neden olmaktadır.
İzlanda’da gelecekte olabilecek senaryolar ise belirsizdir. Volkanologlar, İzlanda’nın volkanik aktivitesinin artabileceğini veya azalabileceğini söylemektedirler. Bu aktivite, tektonik plakaların hareketi, magma akışı, buzul erimesi ve jeotermal aktivite gibi faktörlere bağlıdır. Bu faktörlerin nasıl değişeceği ise öngörülememektedir. Bu nedenle, İzlanda’nın volkanik geleceği hakkında kesin bir şey söylemek mümkün değildir.
- NHY/ AA
