Türkiye’de Eğitim Düzeyinin Düşüklüğü: Nedenleri, sonuçları ve çözüm önerileri

19 Haziran 2023

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2022 yılı verilerine göz atmakta fayda var. Buna göre, Türkiye’de 25 yaş ve üstü nüfusun yarıdan fazlası ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip. Bu durum, Türkiye’nin eğitimdeki geri kalmışlığını ve eşitsizliğini gözler önüne seriyor.

TÜİK’in verilerine göre, Türkiye’de 25 yaş ve üstü nüfusun yüzde 3’ü okuma yazma bilmiyor, yüzde 9’u hiç okula gitmemiş ama okuma yazma biliyor, yüzde 21’i beş yıllık ilkokul mezunu, yüzde 7’si ilköğretim (sekiz yıl) diplomalı. Bu da demek oluyor ki, Türkiye’de 25 yaş ve üstü nüfusun yüzde 40’ı en fazla ilkokul mezunu. Bu oran, yaklaşık 31 milyon 500 bin kişiye denk geliyor.

Türkiye’de eğitim seviyesi böyleyken, nüfusun aldığı ortalama eğitim süresi ne kadar? TÜİK’in verilerine göre, Türkiye’de 25 yaş ve üstü nüfusun aldığı ortalama eğitim süresi 9,2 yıl. Bu süre erkeklerde 10 yıl, kadınlarda ise 8,5 yıl olarak gerçekleşiyor. Kadınların ortalama eğitim süresinin erkeklerin ortalama eğitim süresine oranı ise yüzde 84.

Bu veriler ilk bakışta olumlu bir tablo çiziyor gibi görünse de, Türkiye’nin eğitim durumu hala çok geride. Örneğin; OECD ülkelerinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 1’in altında iken Türkiye’de bu oran yüzde 2,4’tür. Ayrıca OECD ülkelerinde ortaokul veya altı eğitim düzeyine sahip olanların oranı yüzde 20 civarında iken Türkiye’de bu oran yüzde 50’den fazladır. Türkiye’nin eğitim süresi ortalaması da OECD ülkelerinin yaklaşık iki yıl gerisindedir.

Türkiye’de eğitim seviyesinin böylesine düşük olması hem ekonomik hem de sosyal açıdan ciddi sorunlara yol açıyor. Eğitimsizlik nedeniyle işsizlik artıyor, gelir dağılımı bozuluyor, demokrasi kültürü gelişmiyor, toplumsal cinsiyet eşitsizliği derinleşiyor. Bu sorunların çözümü için Türkiye’nin acilen eğitim reformuna ihtiyacı var. Eğitimin kalitesini ve erişilebilirliğini artırmak için daha fazla kaynak ayırmak, öğretmen niteliğini ve motivasyonunu yükseltmek, öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate almak ve çağın gerektirdiği becerileri kazandırmak gerekiyor.