Mars’ta sanıldığından fazla su var ama görünmüyor

Bir zamanlar ırmaklar, göller ve denizlerle dolu sulak bir gezegen olan Mars’taki onca suyun nereye gittiğini araştıran bilim insanları şaşırtıcı bir yanıtla karşılaştı: Hiçbir yere.

Caltech kısaltmasıyla bilinen California Teknoloji Kurumu ile ABD Ulusal Havacılık ve Uzay İdaresi (NASA) bünyesindeki Jet İtki Laboratuvarı’ndan (JPL) bilim insanlarından oluşan ekibin ortak araştırması, bugün kurak bir çöl görünümündeki “Kızıl Gezegen”in sularının çoğunun sanıldığı gibi uzay boşluğuna kaçmadığını gösteriyor. Kızıl Gezegen’in sularının bir bölümü uzaya kaçmış olsa bile büyük bölümü hala yerli yerinde duruyor ama su olduğu fark edilmeyecek biçimde.  Caltech/JPL ekibinin gezegenin yörüngesindeki uydulardan ve yüzeyindeki keşif araçlarından gelen verileri işleyerek ulaştığı sonuca göre, Mars’ta buz, buhar ve sıvı halinde varlığı saptanan suyun yanı sıra, gezegen kabuğundaki minerallerin yapısı içinde hapsolmuş muazzam miktarda su bulunuyor.

Araştırma sonuçlarını Ay ve Gezegen Bilimi Konferansı’nda sunan ekip üyesi Eva Scheller,  suyun kayalarla temasıyla kil ve benzeri bileşiminde su bulunan minerallerin meydana geldiğini ve Mars’ın yerkabuğunun büyük ölçüde bu minerallerden oluştuğunu söyledi. Aynı süreçlerin dünyanın yer kabuğunda da işlediğini belirten araştırmacı, dünyanın tektonik hareketliliğinin suların Mars’taki gibi yer kabuğundaki mineraller içinde bağlı kalmasını önlediğini belirtti. Dünyamızda tektonik hareketlilik sayesinde  eski kabuk sürekli olarak manto tabakasına gömülürken tektonik plakaların kenarlarında yeni kabuk oluşuyor ve mantoya gömülen kabuktaki minerallerde hapsolmuş su molekülleri volkanizma yoluyla yeniden atmosfere kazanılıyor. Mars tektonik olarak durgun bir gezegen olduğundan orada bu çevrim gerçekleşmiyor ve muazzam miktarda su mineraller içinde hapis kalıyor.

Bilimsel araştırmalar 4 milyar yıl önce Mars’ta göl ve ırmakların yanı sıra hacmi Atlas Okyanusu’nun yarı hacmine yaklaşan ve 100 ile 1500 metre derinliği olan bir okyanus bulunduğunu ancak bunca suyun 1 milyar yıl içinde görünmez olduğunu gösteriyor. Bu araştırmaya kadar bilim dünyasında hakim görüş, gezegenin yer çekiminin zayıflığı yüzünden Mars’ın sularının çoğunun buharlaşarak atmosferinin büyük bölümüyle birlikte uzaya kaçmış olduğu yönündeydi. Caltech/JPL araştırması ise gezegende bu yolla bir ölçüde su kaybı yaşanmış olmakla birlikte görünürdeki su kıtlığının asıl nedeninin suyun minerallere karışmasından kaynaklandığını gösteriyor.