DİSK-AR: Türkiye gelir eşitsizliğinde Avrupa birincisi

30 Ocak 2024

DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR), Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2023 yılı gelir dağılımı istatistiklerinin ardından 2022 yılındaki gelir grupları, iş durumu ve cinsiyete göre gelir eşitsizliğini ele alan bir rapor yayımladı. Rapora göre, Türkiye, gelir eşitsizliğinde Avrupa Birliği ülkeleri arasında birinci sırada yer alıyor. En zengin yüzde 5’lik gelir grubunun hane halkı kullanılabilir geliri ile en yoksul yüzde 5’lik gelir grubunun hane halkı fert geliri arasındaki fark 31 katına ulaşıyor.

2005 yılında en zengin yüzde 5’in toplam gelirindeki payının yüzde 25 olduğu belirtilen raporda, bu oranın 2022’de yüzde 30,8’e yükseldiği ve en yoksul yüzde 5’in aldığı payın ise değişmediği ifade edildi. 2005 yılında en zengin yüzde 5’in geliri ile en yoksul yüzde 5’in geliri arasındaki oranın 30,8 katına yükseldiği kaydedildi.

Raporda ayrıca, 2022 yılında Türkiye’deki Gini katsayısının 0,433 olarak gerçekleştiği ve bu değerin son 12 yılın en yüksek seviyesi olduğu belirtildi. Gini katsayısı, bir ülkedeki gelir dağılımını ölçen bir gösterge olarak kullanılır ve 0 ile 1 arasında bir değer alır. 0,200 ile 0,500 arasındaki değerler genellikle gelir eşitsizliğini gösterir.

Türkiye’nin AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında gelir eşitsizliğinde birinci sırada yer aldığı vurgulanan raporda, AB ülkeleri içinde gelir eşitsizliğinin en fazla olduğu beş ülkenin sırasıyla Türkiye, Bulgaristan, Litvanya, Letonya ve İtalya olduğu ifade edildi. Türkiye’nin Gini katsayısı ile AB ülkeleri arasındaki farkın özellikle yüksek olduğuna dikkat çekildi.

Raporda ayrıca, işverenlerin ortalama hane halkı fert gelirinin 2005 ve 2022 yılları arasında yüzde 1.219,7 artış göstererek 20.403 TL’den 408.174 TL’ye yükseldiği belirtildi. Aynı dönemde ücretli çalışanların ortalama hane halkı fert gelirinin yüzde 689,9 artarak 9.069 TL’den 102.821 TL’ye çıktığı, yevmiyelilerin ortalama fert gelirinin yüzde 984, kendi hesabına çalışanlarınki ise yüzde 1053 oranında artış gösterdiği ifade edildi.

Raporda cinsiyete göre gelir eşitsizliği de ele alındı. 2022 yılında yevmiyeli çalışan erkeklerin kadınlardan yüzde 78,5 oranında daha fazla gelir elde ettiği kaydedildi. Ayrıca, 2005 yılında kadınların ortalama hane halkı fert gelirinin erkeklere göre yüzde 26,3 daha az olduğu, ancak 2022 yılında bu farkın yüzde 21,2’ye düştüğü belirtildi. İşverenler arasında kadın-erkek gelir eşitsizliği yüzde 45,3, kendi hesabına çalışanlarda yüzde 24,9, ücretliler arasında ise yüzde 21,9 olarak hesaplandı.