Yeryüzü bu günlerde, yaklaşık yarım ton ağırlığındaki bir Sovyet uzay aracının kontrolsüz düşüşünü izlemek üzere. 1972 yılında Sovyetler Birliği tarafından Venüs’e gönderilmek üzere fırlatılan Kosmos 482 adlı uzay aracı, teknik bir arıza nedeniyle hedefine ulaşamadı ve o günden bu yana Dünya’nın yörüngesinde dolanıyordu. Aradan geçen 52 yılın ardından, artık atmosferden çıkmaya dayanamayan araç, kontrolsüz biçimde Dünya’ya doğru inmeye hazırlanıyor. Bilim insanları, düşüşün Mayıs ayının ilk yarısında gerçekleşeceğini öngörüyor.
Venüs’e Gidemeyen Uzay Aracı: Kosmos 482
1972’de Sovyetler Birliği’nin Baykonur Uzay Üssü’nden fırlattığı Kosmos 482, Venera 8 programının bir parçasıydı. Bu program çerçevesinde iki uzay aracı tasarlanmıştı: biri başarılı oldu (Venera 8), diğeri ise yörüngeden çıkamayıp bugünün sorunlu enkazına dönüştü. Her iki araç da Molniya-M roketleriyle uzaya gönderildi. Ancak Kosmos 482’nin son aşamasındaki roket motoru arızalandı. Sovyetler, başarısız görevleri gizlemek amacıyla bu gibi araçlara “Kosmos” kod adını veriyordu. Bu nedenle araç, Venera 8’in kardeşi olarak değil, sıradan bir “uydu” olarak tanıtıldı.
Başarısız fırlatma sonucunda araç dört parçaya ayrıldı. Bunlardan ikisi kısa sürede atmosferde yandı. Ancak iniş modülü ve motor bloğu, eliptik yörüngede kaldı. Bugün tehdit olarak gösterilen bölüm ise 495 kilo ağırlığındaki bu iniş modülü.
Yüksek Isıya Dayanıklı: Venüs’e Göre Tasarlanmış, Dünyaya Karşı Tehlikeli
Kosmos 482’nin asıl tehlikesi, sıradan bir uydu enkazı olmaktan çok daha fazlası. Çünkü bu uzay aracı, Venüs gibi daha yoğun ve sıcak bir atmosfere girecek şekilde tasarlanmıştı. Dolayısıyla Dünya atmosferine girişte parçalanmadan yüzeye kadar inmesi bekleniyor. Bu da, düşeceği bölgeye bağlı olarak ciddi bir tehlike potansiyeli barındırıyor.
Uzay uzmanı Georgi Trişkin’e göre, paraşüt mekanizması yıllar önce devreden çıkmış durumda ve modül, iniş sırasında hiçbir yavaşlatıcı mekanizmaya sahip olmayacak. Trişkin, “Kalkanı ve koruma bölümleri atmosferden büyük ihtimalle sağ çıkacak. Ancak yapısal bütünlüğü uzun yıllar içinde bozulmuş olabilir,” diyor.
Türkiye Güzergâh Üzerinde
Düşüşün nereye olacağı net olarak kestirilemiyor. Ancak olasılık hesapları, aracın yörünge güzergâhının Orta Doğu, Orta Asya ve Güneydoğu Avrupa’yı kapsadığını gösteriyor. Türkiye, Suriye, Azerbaycan ve Mısır gibi ülkeler özellikle risk altında. Araç, atmosferden kurtulmayı başarır ve hesaplandığı şekilde saatte 242 kilometre hızla düşerse, etkisi birkaç yüz gram TNT patlamasına denk olacak bir enerjiyle yüzeye çarpabilir.
Elbette bu bir nükleer patlama değil, fakat yoğun bir metal kütlenin yerleşim yerlerine düşmesi durumunda yaratacağı yıkım ciddiye alınmalı.
Uzay Çöplüğü ve Siyasi Gizlilik: Tarihten Günümüze Bir Sorun
Kosmos 482’nin bugüne dek yörüngede kalması ve düşüşün bu kadar gecikmesi, uzay çöplüğünün giderek artan tehlikesini bir kez daha gözler önüne seriyor. Dahası, Sovyet döneminin başarısız uzay görevlerini “gizleme” refleksi, bugünün tehlikelerinin arka planında yer alıyor. Aracın yıllarca sessizce Dünya etrafında dolanması, Sovyetler Birliği’nin şeffaf olmayan bilgi politikalarının ve uzay yarışındaki hırslarının bir uzantısı.
Önlem Alınabilir mi?
Uzmanlar, kontrolsüz düşüşlerde alınabilecek önlemlerin son derece sınırlı olduğunu belirtiyor. Kosmos 482’nin nereye ve ne zaman düşeceğine dair daha net bilgiler, ancak düşüşten saatler önce elde edilebilecek. Bu da, yerleşim alanlarının tam olarak korunmasını neredeyse imkânsız hale getiriyor.
NASA verilerine göre, Kosmos 482’nin düşüşü 8 ila 14 Mayıs tarihleri arasında bekleniyor. Şu ana kadar benzeri birçok olayda, parçalar ya okyanuslara düştü ya da atmosferde yandı. Ancak bu örnekte, Venüs için tasarlanmış süper dayanıklı iniş modülü, bu istisnanın ta kendisi olabilir.
