Araştırmacılar ilk defa Ay toprağında tere benzeri bir çeşit bitki yetiştirmeyi başardı. Bu gelişme Ay’da uzun süreli keşifler için ihtiyaç duyulacak kaynakların bulunabilmesi açısından büyük bir adım olarak görülüyor.
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Florida Üniversitesi’nden araştırmacılar yarım asır önce Ay’dan getirilen örneklerde yürüttükleri çalışma sonucunda hem uzay keşiflerini hem de insanlığa hizmet edebilecek başarıya imza attı. Deneyler 1969-1972 yılları arasında Apollo Uzay Programı sırasında Ay’dan alınan tozlar üzerinde yapıldı.
Üniversitennin Bahçevanlık Bilimleri bölümünden Prof. Robert Feri “Önce kendimize Ay’ın yüzeyindeki regolitte bitki yetişir mi? diye sorduk. İlkinci olarak da bu bir gün gerçekleşirse insanların Ay’da kalma süresini uzatmaya nasıl yardımcı olabilir? sorusunu yönelttik” diyerek projenin çıkış noktasını anlattı.
İlk soruya yanıt bulundu: Evet, Ay regolitinde bitkiler yetişebilir.
Florida Üniversitesi’nden çalışmaya katkı veren Prof Anna-Lisa Paul araştırma sonucunun kendilerini çok şaşırttığını belirterek bitkilerin hem Ay örneklerinde hem de kontrol grubunda yaklaşık altı gün aynı görünüme sahip olduğunu belirtti.
Her ne kadar Dünya toprağında yetişenler ve hatta volkanik küllerden yapılan Ay taklidi ortamda yetiştirilen kontrol grubundakiler kadar güçlü olmasa da Ay’da da bitki yetişebiliyor.
Astronotlar Ay’daki suyu kullanarak bitki yetiştirebilecek mi?
Araştırmacılar Ay’da yetişen bitkilerin tepkisine bakarak ikinci soruya da yanıt bulabilmeyi umuyor. Bu yanıta erişilmesi halinde gelecekte bir gün astronotların Ay’da besin gücü yüksek bitkiler yetiştirmesi ve uzayın derinliklerinde başarıya ulaşması mümkün olabilir.
Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından fonlanan projenin amacı gelecekte Ay ve Mars gibi uzayın derinliklerinde yürütülecek uzun soluklu keşiflere destek sunmak. Buralarda görevli astronotların kendi besin kaynaklarını yetiştirerek yaşamaya ve çalışmaya devam etmesi amaçlanıyor.
NASA’nın Artemis Programı’na destek veren bilim insanlarından Jacob Bleache “Yaşadığımız Güneş Sistemi’ni anlamak için Ay’da olanlardan faydalanabilirsek herşeyi yanımıza almamıza gerek kalmaz” diyerek keşfin önemini vurguluyor.
Bleacher ayrıca NASA’nın Ay’ın su olduğuna inanılan Güney Kutbu’na robot gönderdiğini de hatırlatarak gelecekte astronotların su ihtiyacını buradan katşılama ihtimalini araştırdıklarını belirtiyor. “Daha da ötesi, bitki yetiştirmek, oraya gittiğimizde bizim üzerinde çalışacağımız bir konu. Bu nedenle bu tür çalışmalar Ay’a gidecek yeni ekiplerin çalışmalarında öncü olacak” sözleriyle hedeflerini açıklıyor.
Yetişen bitki hakkında ne biliniyor?
Araştırmanın ana hedefi uzay olsa da Dünya içinde fayda sağlayabilir. NASA yöneticilerrinden Bill Nelson çalışmanın bu yönünü “Bu temel bitki yetiştirme araştırması aynı zamanda NASA’nın tarımsal yenilikleri anlayarak Dünya’da da gıda kıtlığı bulunan alanlardaki zorlu koşullarda bitkilerin nasıl başedebildiğini anlama konusunda yardımcı olabilir” sözleriyle açıklıyor.
Ay toprağında başarılı şekilde yetişen bitki Latince adı Arabidopsis thaliana olan bir çeşit tere. Avrasya ve Afrika’ya özgü bu bitki brokoli, karnabahar ve Brüksel lahanası gibi turpgillerle ve hardal otu ile akraba.
Küçük olması ve kolay yetişmesi nedeniyle bilim insanları tarafından bitki biyolojisi açısından dünyada model organizma olarak en sık kullanılan bitkilerin başında geliyor. Bu sayede bilim insanları bitkinin genlerinin görünümü, farklı koşullardaki davranışları hakkında bilgi sahibi. Şimdi de uzayda yetişebildiği öğrenildi.