AraÅŸtırmacılar ilk defa Ay toprağında tere benzeri bir çeÅŸit bitki yetiÅŸtirmeyi baÅŸardı. Bu geliÅŸme Ay’da uzun süreli keÅŸifler için ihtiyaç duyulacak kaynakların bulunabilmesi açısından büyük bir adım olarak görülüyor.
Amerika BirleÅŸik Devletleri’ndeki Florida Ãœniversitesi’nden araÅŸtırmacılar yarım asır önce Ay’dan getirilen örneklerde yürüttükleri çalışma sonucunda hem uzay keÅŸiflerini hem de insanlığa hizmet edebilecek baÅŸarıya imza attı. Deneyler 1969-1972 yılları arasında Apollo Uzay Programı sırasında Ay’dan alınan tozlar üzerinde yapıldı.
Ãœniversitennin Bahçevanlık Bilimleri bölümünden Prof. Robert Feri “Önce kendimize Ay’ın yüzeyindeki regolitte bitki yetiÅŸir mi? diye sorduk. Ä°lkinci olarak da bu bir gün gerçekleÅŸirse insanların Ay’da kalma süresini uzatmaya nasıl yardımcı olabilir? sorusunu yönelttik” diyerek projenin çıkış noktasını anlattı.
İlk soruya yanıt bulundu: Evet, Ay regolitinde bitkiler yetişebilir.
Florida Ãœniversitesi’nden çalışmaya katkı veren Prof Anna-Lisa Paul araÅŸtırma sonucunun kendilerini çok ÅŸaşırttığını belirterek bitkilerin hem Ay örneklerinde hem de kontrol grubunda yaklaşık altı gün aynı görünüme sahip olduÄŸunu belirtti.
Her ne kadar Dünya toprağında yetiÅŸenler ve hatta volkanik küllerden yapılan Ay taklidi ortamda yetiÅŸtirilen kontrol grubundakiler kadar güçlü olmasa da Ay’da da bitki yetiÅŸebiliyor.
Astronotlar Ay’daki suyu kullanarak bitki yetiÅŸtirebilecek mi?
AraÅŸtırmacılar Ay’da yetiÅŸen bitkilerin tepkisine bakarak ikinci soruya da yanıt bulabilmeyi umuyor. Bu yanıta eriÅŸilmesi halinde gelecekte bir gün astronotların Ay’da besin gücü yüksek bitkiler yetiÅŸtirmesi ve uzayın derinliklerinde baÅŸarıya ulaÅŸması mümkün olabilir.
Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından fonlanan projenin amacı gelecekte Ay ve Mars gibi uzayın derinliklerinde yürütülecek uzun soluklu keşiflere destek sunmak. Buralarda görevli astronotların kendi besin kaynaklarını yetiştirerek yaşamaya ve çalışmaya devam etmesi amaçlanıyor.
NASA’nın Artemis Programı’na destek veren bilim insanlarından Jacob Bleache “YaÅŸadığımız GüneÅŸ Sistemi’ni anlamak için Ay’da olanlardan faydalanabilirsek herÅŸeyi yanımıza almamıza gerek kalmaz” diyerek keÅŸfin önemini vurguluyor.
Bleacher ayrıca NASA’nın Ay’ın su olduÄŸuna inanılan Güney Kutbu’na robot gönderdiÄŸini de hatırlatarak gelecekte astronotların su ihtiyacını buradan katşılama ihtimalini araÅŸtırdıklarını belirtiyor. “Daha da ötesi, bitki yetiÅŸtirmek, oraya gittiÄŸimizde bizim üzerinde çalışacağımız bir konu. Bu nedenle bu tür çalışmalar Ay’a gidecek yeni ekiplerin çalışmalarında öncü olacak” sözleriyle hedeflerini açıklıyor.
Yetişen bitki hakkında ne biliniyor?
AraÅŸtırmanın ana hedefi uzay olsa da Dünya içinde fayda saÄŸlayabilir. NASA yöneticilerrinden Bill Nelson çalışmanın bu yönünü “Bu temel bitki yetiÅŸtirme araÅŸtırması aynı zamanda NASA’nın tarımsal yenilikleri anlayarak Dünya’da da gıda kıtlığı bulunan alanlardaki zorlu koÅŸullarda bitkilerin nasıl baÅŸedebildiÄŸini anlama konusunda yardımcı olabilir” sözleriyle açıklıyor.
Ay toprağında baÅŸarılı ÅŸekilde yetiÅŸen bitki Latince adı Arabidopsis thaliana olan bir çeÅŸit tere. Avrasya ve Afrika’ya özgü bu bitki brokoli, karnabahar ve Brüksel lahanası gibi turpgillerle ve hardal otu ile akraba.
Küçük olması ve kolay yetişmesi nedeniyle bilim insanları tarafından bitki biyolojisi açısından dünyada model organizma olarak en sık kullanılan bitkilerin başında geliyor. Bu sayede bilim insanları bitkinin genlerinin görünümü, farklı koşullardaki davranışları hakkında bilgi sahibi. Şimdi de uzayda yetişebildiği öğrenildi.