8 Haziran Dünya Okyanus Günü: Okyanuslar rekor seviyede ısınıyor

Okyanuslar ‘sıcaklık’ alarmı veriyor: İstihdam okyanus temelli sektörlere kayacak! Dünyada 2030’a kadar 40 milyon insanın küresel ekonomi için kritik olan okyanus temelli sektörlerde istihdam edileceği öngörülüyor.

Okyanuslar, küresel ısınmanın etkisiyle rekor seviyede ısınıyor ve yükseliyor. Bu durum, gezegenin oksijen dengesi, dünya nüfusu ve tüm deniz canlıları için ciddi bir tehdit oluşturuyor. 8 Haziran Dünya Okyanus Günü’nde, Birleşmiş Milletler (BM) “Gelgitler Değişiyor” temasıyla, okyanusların ve kıyı bölgelerinde yaşayan insanların karşı karşıya olduğu zorluklara dikkat çekiyor.

Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) verilerine göre, küresel sıcaklık artışı 2022’de sanayi öncesi döneme göre 1,15 dereceye ulaştı ve son 8 yıl dünyadaki en sıcak yıllar olarak kayıtlara geçti. Küresel ısınma nedeniyle su ısındıkça genleşiyor ve artan okyanus sıcaklığı dünya çapında deniz seviyesinin de yükselmesine yol açıyor. Okyanuslardaki ısınmanın yanı sıra eriyen buz tabakaları ve buzullar da deniz seviyesindeki artışa katkıda bulunuyor.

WMO verilerine göre, dünya çapında deniz seviyesindeki artış geçen yıl da devam etti ve son 30 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Küresel deniz seviyesindeki yükselme 1993-2002 arasındaki 10 yıllık dönemde yıllık ortalama 2,27 milimetre, 2003-2012 arasındaki 10 yıllık dönemde ise ortalama yıllık 3,3 milimetre olarak hesaplandı. Ağırlıklı olarak insan faaliyetlerinden kaynaklanan karbon emisyonlarındaki artışın yol açtığı küresel ısınma nedeniyle deniz seviyesi 2013-2022 arasındaki 10 yıllık dönemde yıllık ortalama 4,62 milimetre yükseldi. Böylece, kayıtların tutulduğu son 30 yılda deniz seviyesindeki yükseliş ilk 10 yıllık döneme göre üçüncü 10 yıllık dönemde iki katına çıktı. Mevcut hızda devam etmesiyle deniz seviyesindeki toplam yükselmenin 2100’e kadar 1 ila 1,6 metreye ulaşacağı tahmin ediliyor.

Artan karbon emisyonları okyanuslardaki asit miktarını çoğaltıyor

Okyanuslar, dünyada insan faaliyetlerinden kaynaklanan karbon emisyonlarının yaklaşık yüzde 30’unu absorbe edebiliyor ancak artan karbon emisyonları okyanuslardaki asit miktarını çoğaltıyor. Artan asitlik denizlerde yaşayan organizma ve ekosistemlerin yanı sıra gıda güvenliğini tehlikeye atıyor. Artan asitlik okyanuslardaki pH değerlerini azalttığından, okyanusların karbon emisyonu absorbe edebilme kapasitesi de azalıyor. WMO, küresel okyanus pH değerlerinin son 26 bin yıldır görülmemiş hızda ve sürekli azaldığını tahmin ediyor.

Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelini oluşturan bilim insanları, deniz seviyesinin yükselmesinin kıyı ekosistemlerinin kaybına, yer altı sularının tuzlanmasına, sellere ve kıyı altyapısının zarar görmesine yol açarak insanların geçim kaynakları, sağlıkları, refahları, gıda bulunabilirliği, su kaynakları ve kültürleri için risk oluşturacağı yönünde uyarıyor.

Okyanus temelli sektörlerde istihdam artacak

Okyanuslar, küresel ısınmanın olumsuz etkilerine rağmen dünya ekonomisi için büyük bir potansiyel taşıyor. BM’nin “Okyanus Ekonomisi” raporuna göre, okyanus temelli sektörlerin küresel ekonomiye katkısı 2020’de 1,5 trilyon dolar olarak hesaplandı. Bu rakamın 2030’a kadar 3 trilyon dolara çıkması bekleniyor.

Rapora göre, okyanus temelli sektörlerde istihdam edilen kişi sayısı da 2020’de 31 milyon iken, 2030’a kadar 40 milyona yükselecek. Bu sektörler arasında balıkçılık, denizcilik, turizm, yenilenebilir enerji ve biyoteknoloji gibi alanlar bulunuyor.

Okyanuslar aynı zamanda dünyanın en büyük yenilenebilir enerji kaynağı olarak görülüyor. Okyanuslardan elde edilebilecek enerji potansiyeli, dünyanın elektrik ihtiyacının yaklaşık dört katını karşılayabilecek düzeyde. Okyanuslardan dalga enerjisi, gelgit enerjisi, akıntı enerjisi ve sıcaklık farkından yararlanarak elektrik üretmek mümkün.

Okyanuslar ayrıca biyolojik çeşitlilik açısından da zengin bir kaynak. Okyanuslarda yaşayan yaklaşık 230 bin tür biliniyor ancak bu sayının gerçekte milyonlarca olduğu tahmin ediliyor. Okyanuslardaki canlıların birçoğu henüz keşfedilmediği için ilaç, kozmetik ve gıda gibi alanlarda kullanılabilecek pek çok bileşen de henüz ortaya çıkarılmadı.

Okyanusların korunması için küresel iş birliği şart

Okyanusların ekonomik ve ekolojik değerinin farkında olan BM, okyanusların korunması ve sürdürülebilir kullanımı için küresel iş birliğini teşvik ediyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, geçen yıl yayımladığı “Okyanuslarımızın Durumu” raporunda, okyanusların iklim değişikliğine karşı en önemli tampon olduğunu ancak aynı zamanda en çok etkilenen alan olduğunu vurguladı.

Guterres, okyanusların korunması için acil eylem çağrısında bulunarak, “Okyanuslarımızın sağlığına zarar veren faaliyetleri durdurmalıyız. Karbon emisyonlarını azaltmak için daha fazla çaba göstermeliyiz. Okyanus temelli sektörleri sürdürülebilir kılmalıyız. Okyanusların yönetimi için daha fazla iş birliği yapmalıyız.” dedi. (NHY, Çevre)