Kara delikler, evrenin en gizemli ve ilgi çekici nesnelerinden biridir. Kara delikler, ışığın bile kaçamadığı kadar güçlü bir çekim kuvvetine sahip bölgelerdir. Kara deliklerin nasıl oluştuğu, ne kadar büyük oldukları ve evrimleri hakkında pek çok soru vardır. Bu soruların cevabını bulmak için gökbilimciler, uzayda kara delik arayışına devam ediyor.
Son zamanlarda, gökbilimciler, şimdiye kadarki en eski kara deliği keşfettiklerini duyurdular. Bu kara delik, evrenin oluştuğu Büyük Patlama’dan sadece 470 milyon yıl sonra meydana gelmiş. Bu, evrenin yaşının yaklaşık yüzde 3’üne denk geliyor. Bu kara delik, Dünya’dan 13,2 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Bu da demek oluyor ki, bu kara deliği gözlemlediğimizde, 13,2 milyar yıl önceki halini görüyoruz.
Bu kara deliğin keşfi, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu ve Chandra X-ışını Gözlemevi’nin verilerini kullanan bir araştırma ekibi tarafından yapıldı. James Webb Uzay Teleskobu, geçen yıl Aralık ayında fırlatılan ve uzayın en derin noktalarını incelemek için tasarlanan en gelişmiş uzay teleskobudur. Chandra X-ışını Gözlemevi ise, 1999 yılından beri uzayda çalışan ve X-ışını kaynaklarını tespit eden bir uydudur.
Bu iki teleskopun verilerini birleştiren araştırmacılar, bu kara deliğin çok büyük olduğunu tespit ettiler. Kara deliğin kütleçekimi, çevresindeki gaz ve tozu kendine çekiyor ve bu da çok parlak bir X-ışını yayımına neden oluyor. Bu X-ışını sinyalini takip eden araştırmacılar, kara deliğin kütleçekiminin yaklaşık 1 milyar Güneş’in kütleçekimine eşit olduğunu hesapladılar.
Bu kara deliğin bu kadar büyük olması, evrenin erken dönemlerinde nasıl oluştuğuna dair ipuçları veriyor. Araştırmacılar, bu kara deliğin büyük bir gaz bulutundan doğrudan oluştuğunu düşünüyorlar. Bu gaz bulutu, Büyük Patlama’dan sonra soğuyan evrende oluşmuş ve yeterince yoğunlaşmıştır. Bu gaz bulutu, yıldız oluşumuna girmeden önce çökerek bir kara delik haline gelmiştir.
Bu süreç, daha sonraki dönemlerde oluşan kara deliklerden farklıdır. Çünkü daha sonraki dönemlerde, evrende metal elementleri daha fazla bulunmaktadır. Metal elementleri, gaz bulutlarının soğumasını ve yıldız oluşumunu kolaylaştırır. Yani, daha sonraki dönemlerde oluşan kara delikler genellikle büyük yıldızların ölümünden sonra meydana gelir.
Bu kara deliğin galaksisi de ilginç bir özellik gösteriyor. Araştırmacılar, bu galaksideki yıldızların toplam kütlesinin de yaklaşık 1 milyar Güneş’in kütlesine eşit olduğunu belirlediler. Bu da demek oluyor ki, bu galaksideki kara delik ve yıldızlar arasında bir denge vardır. Bu denge, kara deliğin galaksisini nasıl etkilediğine dair bilgi veriyor. Kara delik, galaksisindeki gazı tüketerek yıldız oluşumunu engelleyebilir. Ama aynı zamanda, galaksisine enerji sağlayarak yıldız oluşumunu teşvik edebilir.
Bu kara deliğin keşfi, evrenin erken dönemlerindeki kara deliklerin ve galaksilerin nasıl oluştuğuna ve geliştiğine dair yeni bir pencere açıyor. Araştırmacılar, bu kara deliği daha fazla gözlemleyerek, evrenin ilk süper kütleli kara deliklerinden bazılarının nasıl oluştuğuna dair teorileri test etmeyi ve geliştirmeyi umuyorlar.
Bu araştırmanın sonuçları, Nature Astronomy dergisinde yayınlandı. Bu araştırmaya, ABD’deki Princeton Üniversitesi, Yale Üniversitesi ve NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden bilim insanları katkıda bulundu.
NHY/ AA
