Petrol, doğalgaz ve su krizinden sonra dünyayı bekleyen yeni tehlike: Kum savaşları

5 Mart 2021

Petrol, doğalgaz, yer altı kaynakları ve su savaşları derken, son dönemlerde hayatımızın birçok alanında kullandığımız kum için büyük devletler arasında kıyasıya bir mücadele yaşanıyor.

Kum çok bilinmese de, dünyada sudan sonra en çok kullanılan ham madde konumunda.

Kum inşaat, yol, köprü, hızlı tren ve cam yapımında kullanılan çok önemli bir madde. Ayrıca cep telefonları ekranlarında, bilgisayarlarda hatta ve hatta elektronik devrelere konulan silikon yapımında dahi kum kullanılıyor.

Uzmanlara göre şu anda piyasada kum sıkıntısı var ve bu durum 21’inci yüzyılın en önemli sorunlarından biri olmaya aday.

İsviçre Cenevre’de bulunan Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) İklim Bilimcisi Pascal Peduzzi, kum ihtiyacı konusunda gelecek 10 yılda herhangi bir planlama yapılmazsa, çok büyük sorunlarla karşılaşılacağının altını çiziyor: “Herkes dünyanın her yerinde kum olduğunu sanıyor. Ancak gerçek böyle değil. Kum üretimi ve arazi planlaması yapmamız gerekiyor. Sorun, bir odanın içerisinde bulunan bir fil gibi büyük.”

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre her sene dünyada 4.1 milyon ton çimento üretiliyor. Bu üretimin yüzde 58’i tek başına Çin’e ait.

4.1 milyar ton çimento üretimi içinse 40 ila 50 milyar ton kum kullanılıyor. Bu miktar kumla her sene ekvator çevresinde 27 metre genişliğinde ve 27 metre yüksekliğinde büyük bir duvar örülebilir.

Sanılanın aksine çöllerde bulunan milyarlarca ton kum, endüstrinin işine yaramıyor. Çünkü buralarda bulunan kum, rüzgar tarafından aşındırıldığı için birbirine bağlanmayacak kadar pürüzsüz ve yuvarlak yapıda. Yani inşaatlarda kullanılamıyor.

Aksine deniz kenarları, taş ocakları ve nehirlerden elde edilen kum daha köşeli ve birbirine kenetlenebilir bir yapıda. Sektörde gerekli olan kum işte bu.

Ancak dünya genelinde inşaat sektöründe aşırı kum tüketiminden dolayı kumsalların oranı 4’te 3 oranında azalmış durumda. Diğer bir sorun ise küresel ısınma sonucu birçok kumsal ve adanın artık sular altında kalması. Kum, deniz suyuyla uzun süre temas ettiği zaman birbirine kenetlenme gücü azalıyor. İnşaatlarda deniz kumu kullanmak bu sebeple riskli. Bunun yanında kum yenilenebilir bir kaynak değil. Doğada kendiliğinden oluşması binlerce sene alıyor. Kum tüketimini engellemek için özellikle inşaatlarda geri dönüştürülebilir malzeme kullanılması şart.

Bazı ülkelerde kum mafyaları oluştu, devletle iş birliği yapılıyor

UNEP yetkilisi Louise Gallagher bu sorunu çözmenin biraz karmaşık olduğunu ifade ediyor. Dünyada nehir kenarından inşaat sektörü için en çok kum üreten ülkeler Çin ve Hindistan. Gallaher’a göre, bu gidişatın devam etmesi durumunda çevreyle ilgili bazı sorunlar başgösterebilir. Ancak bu işleme dur denildiği taktirde de yüz binlerce insan işini kaybeder.

UNEP daha şimdiden Kamboçya, Vietnam, Kenya ve Sierra Leone gibi ülkelerde “kum mafyalarının” oluştuğunu ve bazı aktivistlerin kimliği belirsiz kişiler tarafından öldürüldüğünü belirtiyor. Kum kaçakçılığı yapanların birçok ülkede hükümetlerle iş birliği içinde olduğu gerçeği de artık gün yüzüne çıkmış durumda.

Zürih ve Amsterdam’ın hedefi yüzde 100 geri dönüşümlü inşaat malzemesi

Bu kötü gidişatın yanı sıra kum sorunuyla ilgili bazı güzel gelişmeler de var. İsviçre’nin Zürih kentinde artık binaların yüzde 98’i geri dönüştürülebilir betondan yapılıyor. Hollanda’nın başkenti Amsterdam ise 2050’ye kadar inşaat sektörünü yüzde 100 oranında geri dönüşümlü malzeme kullanmayı hedefliyor.

Pascal Peduzzi BM yetkililerine çağrıda bulunuyor: “Dünyadaki kum sorunu hakkında bir düzenleme yapılmalı ve inşaat sektörünün acilen geri dönüştürülebilir malzemeye geçmeli. Bu sorun 2019 yılında belirgin bir şekilde ortaya çıktı. İklim krizi sonrası Paris COP 21 Zirvesi’nde alınan kararlar, bu konuda atılan önemli bir adım. Ancak tüm dünyada geçerli olması gereken bazı yasal düzenlemeler yapılması şart.”

SandStories.org’un kurucusu Kiran Pereira da kum sorunu için büyük devletlerin henüz ciddi bir çalışma yapmadığını ve standart bir kullanımın da olmadığını ifade ediyor. Gelişmekte olan ülkeler, çevreyi koruma ve kalkınma hedefleri arasında kalıyor.

Yıllık 70 milyar dolarlık piyasa oluştu

Louise Gallagher kum hammaddesinin birçok kişi tarafından ucuz, ulaşılabilir ve sonsuz olarak algılandığını ancak kum çıkarma işlemi sonrası çevresel ve sosyal maliyetlerin hesaplanmadığını ifade ediyor.

UNEP kum kullanımı konusunda önümüzdeki iki yıl boyunca 5 temel kuralı belirledi. Bunlar, tüm sektörlerde küresel ve standart bir işbirliği, aşırı kum kullanımının sosyal ve çevresel zararlarının dikkate alınması, nehir ve sahil kumuna alternatif düşük maliyetli inşaat malzemesi kullanılması, ulusal ve küresel çapta hedefler belirlemek ve devletlerin bu konuda bazı yasalar yapması.

Yıllık 70 milyar dolarlık bir piyasa hacmine sahip olan kum ticaretine, küresel çapta birçok sorun yaşadığımız şu günlerde büyük bir sorun haline gelmeden birilerinin dur demesi gerekiyor.