Climate Central’ın raporuna göre, Kasım 2022’den Ekim 2023’ün sonuna kadar olan dönem, sanayi öncesi seviyelerin 1,32 santigrat derece üzerinde ortalama sıcaklıkla en sıcak 12 ay oldu.
Haziran ayından bu yana aylar geçtikçe dünya anormal derecede sıcak oldu. Bilim insanları bu yılki iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi serpintisini “bir felaket filmine” benzettiler ve yeni veriler ÅŸimdi küresel sıcaklığın ne kadar olaÄŸanüstü olduÄŸunu ortaya koyuyor.
Bu hafta yayımlanan iki önemli rapor, bu eÅŸi benzeri görülmemiÅŸ sıcaklığın endiÅŸe verici bir resmini çiziyor: Birine göre insanlık en az 125.000 yılın en sıcak 12 aylık dönemini yaÅŸadı, diÄŸeri ise art arda beÅŸ ay boyunca rekor kıran sıcaklıkların ardından 2023’ün kayıtlı tarihin en sıcak yılı olacağının “neredeyse kesin” olduÄŸunu ilan etti.
Edinburgh Ãœniversitesi Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Enstitüsü Ä°cra Direktörü David Reay CNN’e yaptığı açıklamada, “Son yıllarda iklim rekorlarının domino taÅŸları gibi düşmesine çok alıştık. Ancak 2023, bu rekorların kırıldığı büyük marj açısından tamamen farklı bir oyun” dedi.
Kâr amacı gütmeyen araÅŸtırma grubu Climate Central tarafından yayımlanan uluslararası verilerin analizine göre, Kasım 2022’den Ekim 2023’ün sonuna kadar olan dönem, sanayi öncesi seviyelerin 1,32 santigrat derece üzerinde ortalama sıcaklıkla en sıcak 12 ay oldu.
Rapora göre tropikal Pasifik’te doÄŸal bir okyanus ve hava durumu modeli olan El Nino sıcaklıkları artırmaya yeni baÅŸlıyor. Küresel ısınmanın güçlü ve uzun vadeli eÄŸilimi, öncelikle gezegeni ısıtan fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanıyor.
Climate Central’ın bilimden sorumlu baÅŸkan yardımcısı Andrew Pershing, gazetecilerle yaptığı görüşmede, “Önemli olan bunun normal olmaması. Bunlar yaÅŸamamamız gereken sıcaklıklar. Bunları yaşıyoruz çünkü atmosfere çok fazla karbondioksit saldık” dedi.
İnsanları çoğu etkilendi
AraÅŸtırmacılar, insanlığın büyük çoÄŸunluÄŸunun bu 12 aylık dönemde olaÄŸandışı sıcaklıklardan etkilendiÄŸini, küresel nüfusun yüzde 90’ını oluÅŸturan 7,3 milyar insanın “çok güçlü iklim parmak izlerine sahip” en az 10 gün yüksek sıcaklık yaÅŸadığını tespit etti.
Hindistan’da 1,2 milyar insan (nüfusun nüfusun yüzde 86’sı) en az 30 gün yüksek sıcaklık yaÅŸadı ve bu durum iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi nedeniyle en az üç kat daha olası hale geldi. Amerika BirleÅŸik Devletleri’nde bu rakam 88 milyon kiÅŸi ya da nüfusun yüzde 26’sıydı.
Bazı ÅŸehirler özellikle ağır darbe aldı. ABD’de bu ÅŸehirler Güney ve Güneybatı’da yoÄŸunlaşıyordu. Rapora göre Houston, Temmuz ve AÄŸustos ayları arasında art arda 22 gün süren aşırı sıcaklarla dünyadaki en uzun aşırı sıcak serisini yaÅŸadı.
Rapora göre bu dönemde sadece iki ülke, İzlanda ve Lesotho, ortalamanın altında sıcaklıklar yaşadı.
2023 “en sıcak yıl”
Climate Central’ın bulguları, Avrupa BirliÄŸi’nin Copernicus Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Servisi tarafından ÇarÅŸamba günü yayınlanan ve 2023’ün kayıtlara geçen en sıcak yıl olacağının “neredeyse kesin” olduÄŸunu söyleyen bir baÅŸka analizin hemen ardından geldi.
Bu tahmin, raporun geçtiÄŸimiz ayın, 2019’da kırılan bir önceki rekoru 0,4 santigrat derece geçerek önemli bir farkla kayıtlara geçen en sıcak Ekim ayı olduÄŸunu ortaya koymasının ardından geldi. Ay, endüstri öncesi ortalamadan 1,7 santigrat derece daha sıcaktı.
Copernicus’un Müdür Yardımcısı Samantha Burgess yaptığı açıklamada, “Ekim 2023, küresel sıcaklık rekorlarının kırıldığı dört ayın ardından olaÄŸanüstü sıcaklık anomalilerine sahne oldu” dedi.
Ä°ngiltere’deki Reading Ãœniversitesi’nden iklim bilimci ve Profesör Hannah Cloke CNN’e yaptığı açıklamada, “Bu ekstra ısının olası etkileri iyi anlaşılmış durumda. Etkilerini daha ÅŸiddetli fırtınalar, daha yoÄŸun yaÄŸmurlar ve seller ile daha yoÄŸun, sık ve uzun süreli sıcak hava dalgaları, kuraklıklar ve orman yangınlarında ÅŸimdiden görüyoruz.”
Okyanuslar da ısınıyor
EÅŸi benzeri görülmemiÅŸ kara sıcaklıklarına ek olarak okyanus sıcaklıkları da yükselmeye devam etti. Copernicus’a göre Mayıs ayının başından bu yana sürekli olarak rekor seviyelerde seyreden okyanus sıcaklıkları, geçtiÄŸimiz ay Güney Meksika’yı vuran Otis Kasırgası da dahil olmak üzere gezegenin dört bir yanında kasırga ve tropikal fırtınaların patlayıcı bir ÅŸekilde geliÅŸmesine neden oldu.
Rapora göre Antarktika’daki deniz buzu da altıncı ay üst üste rekor düşük seviyede kaldı. Reay, “Hava sıcaklıkları, deniz sıcaklıkları, deniz buzu ve geri kalan her ÅŸeye iliÅŸkin 2023 rakamları bir felaket filminden çıkmış gibi görünüyor” dedi.
Rekor sıcaklık, rekor insani acı
Londra Imperial College Grantham Enstitüsü’nde iklim bilimi alanında kıdemli öğretim görevlisi olan Friederike Otto, bu raporlardaki istatistikler büyük ve endiÅŸe verici olsa da asıl korkutucu olanın bunların arkasında yatan ÅŸey olduÄŸunu söyledi. Otto yaptığı açıklamada, “Bu rekor sıcak yılı görüyor olmamız, rekor insani acı anlamına geliyor” diyor.
2023’ün sonuna yaklaşırken bile, olaÄŸanüstü sıcaklar durulacağına dair çok az iÅŸaret gösteriyor.
Çin’de Pazartesi günü 12’den fazla aylık sıcaklık rekoru kırıldı ve sıcaklıklar bazı yerlerde 34 santigrat dereceye ulaÅŸtı. ABD’de ise bu hafta çok sayıda sıcaklık rekoru kırılırken, ÇarÅŸamba günü Teksas’ın bazı bölgelerinde 34 dereceye ulaşılarak Kasım ayı rekoru kırıldı.
Rekorların önümüzdeki yıl da kırılmaya devam edeceÄŸi tahmin ediliyor. Pershing, “El Nino önümüzdeki yıl gerçekten ısıracak ve 2024’e doÄŸru ilerlerken bu daha da fazla ısınmaya yol açacak” dedi.
EÅŸi benzeri görülmemiÅŸ küresel sıcaklık, ülkelerin Paris Ä°klim AnlaÅŸması’nın küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlama hedefine ulaÅŸma yolunda kaydettikleri ilerlemeyi deÄŸerlendirecekleri Aralık ayında Dubai’de yapılacak olan BM COP28 iklim konferansını daha da acil hale getiriyor.
Bilim insanları bunun petrol, gaz ve kömür yakmayı durdurmak anlamına geldiği konusunda net. Ancak BM tarafından yayınlanan bir rapor, hükümetlerin küresel ısınmayı 1.5C derece ile sınırlandıracak limitin iki katından daha fazla fosil yakıt üretmeyi planladıklarını ortaya koydu.
Reay, “Küresel sıcaklık ve deniz buzu kaybındaki bu artışların büyüklüğünden daha dikkat çekici olan tek ÅŸey, dünyayı Paris iklim hedeflerine ulaÅŸma yoluna sokma konusundaki devam eden baÅŸarısızlığımızdır” dedi.
