Eğitimde Pozitif Disiplin Modeli

Disiplin kelimesi Latince öğrenci anlamına gelir. Latince “eğitim ve öğretim” anlamına gelen ve kökeni discere sözcüğü olan disciplina kelimesidir. Disiplin, bir standartlar sistemini incelemek, öğrenmek, eğitmek ve uygulamaktır. 

Disiplin; Kişilerin içinde yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin bütünü olarak tanımlanır.

Eğitimde disiplin; öğrenciye hangi davranışların istenilir olduğunu gösterip öğretmek, bu davranışı sergileyip sergilemediğini izlemek, davranışı beklenenden daha iyi sergilediğinde onu ödüllendirmek, iyi sergilenemediğinde cezalandırmaktır. 

Günümüzde eğitimde önerilen disiplin modeli pozitif disiplin modelidir.

Pozitif disiplin, çocuğu disipline etmede en işlevsel yöntemdir. Kısa vadede anlık çözüm olarak işe yaradığı düşünülen küsme, ses yükseltme, ceza verme gibi davranışlar uzun vadede çocukta etkisini kaybeder ve aynı zamanda ebeveyn-çocuk ilişkisini olumsuz etkiler. 

Pozitif disiplin, yanlış davranışı doğruyu öğretmek için bir fırsat olarak görüp, çocuğun çözüm üretmesine yardımcı olma üzerine kuruludur. Çocuğa bir yandan sınır koyarken bir yandan da özgürlük alanı açar.

Pozitif disiplinin temelinde iletişim vardır. Kurallar sıkı olmalıdır, yeri geldiğinde esneyebileceği ise unutulmamalıdır. Çocuğu duyarak kurulan içten ve gerçek bir iletişim, belli durumlarda esnek olmayı gerektirebilir. 

İletişim kurmak için; çocuklarla özel zaman geçirilmeli, özen ve ilgiyle dinlenilmeli, çocuğun duygularını ifade etmesine fırsat verilmeli, çocuğun duyguları ve ifade etmek istedikleri merak edilip buna yönelik sorular sorulmalı, çocuğun duyguları kabul edilip anlaşıldığı hissettirilmeli, uygun olduğunda yetişkinler de kendi duygu ve düşüncelerini paylaşmalı, çözüme odaklanılmalıdır.

Çocukla kurulan sağlıklı bir iletişim, olumsuz davranışlarını düzeltmeye gerek kalmadan ortadan kalkmasını sağlayabilecek güçtedir. Bunun sebebi çocuğun bu ilişkide kendisini ait, önemli ve güvende hissetmesinden kaynaklanır.

Çocuğa aşırı hoşgörü, kurtarıcı rol üstlenme, çocuğun bir dediğini iki etmemek pozitif disiplini uygulamada en olumsuz durumlardır.

Aşırı hoşgörü: Bazen yetişkinler katı ve cezalandırıcı olmamak için fazla müsamaha gösterebilirler. Ancak bu durum çocuğa sınırları istedikleri şekilde esnetebilecekleri mesajını verir.

Kurtarıcı rol: Bazen yetişkinler nazik olmak için çocukların tüm hayal kırıklıklarını önleme görevi üstlenebilirler. Ancak hayal kırıklığı yaşamamak çocuğun bu duyguya karşı dayanıklılık geliştirmesini engeller.

Bir dediğini iki etmemek: Bazen yetişkinler kendilerinden ödün vererek çocuğun isteklerini yerine getirmeye adayabilirler. Böylelikle çocuk hayatta sınır ve kısıtlılıkla karşılaştığında bununla baş edemez.

Pozitif Disiplin uygulamasında Kullanılabilecek en önemli teknik “Aynalama” tekniğidir. Aynalama tekniği: Bir yetişkinin, çocuğun davranış veya sözle ifade etmeye çalıştıklarını çocuğun anlayacağı şekilde kendi kelimeleriyle tekrar söze dökmesidir. Bu teknik çocuğun duygularını tanımasını ve anlaşılmış hissetmesini sağlar.

Örneğin: çocuğunuz çizgi film izliyor ve o esnada yemek yemeniz gerekiyor. Çizgi filmin başında kalkıp zorla masaya oturduğu için yüzü asık. Çocuğunuza “çizgi film zamanı bitti, şimdi yemek.” gibi bir cümle kurmak yerine, “çizgi filmini seyretmek istiyorsun, bu yüzden üzgünsün. Ama yemek yedikten sonra izlemeye devam edebilirsin.” dediğinizde tepkisi çok daha hafif olacaktır.

Pozitif Disiplin uygulamasında Kullanılabilecek diğer önemli teknik “iyi rol model olma” tekniğidir. Çocuklarınızın hangi davranışları sergilemesini istiyorsanız onların yanında öyle davranın. Unutmayın ki onlar sizin yaptığınız davranışları sergileyerek sosyalleşirler.

Tokat atmak, kulak çekmek, idik atmak, bağırmak, aşağılamak oluşuz disiplin davranışlarıdır.

Arslan ÖZDEMİR