Türkiye’de gıda ürünlerindeki fiyat artışları, geçim sıkıntısını her geçen gün daha da artırıyor. Gıda fiyatları, enflasyonun üzerinde seyrettiği için her yıl yapılan asgari ücret artışı, gıda zamlarının gerisinde kalıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye 2023 yılını yüzde 64,77’lik enflasyonla tamamladı. Ekonomi yönetiminin yıl sonu Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) beklentisi de yüzde 65 olarak gerçekleşti. Ancak gıda enflasyonundaki yıllık artış TÜFE’nin üzerinde gerçekleşti.
Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda TÜFE, aylık bazda yüzde 4,81, yıllık bazda yüzde 72 arttı. Bu grup, hane halkının bütçesinde yüzde 25,43’lük bir paya sahiptir ve gıda enflasyonu, hane halkı bütçesi ve satın alma gücü üzerinde doğrudan etkiye sahip olduğu için büyük bir ekonomik sorun teşkil etmektedir.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) analizine göre, gıda fiyatları üzerinde iki önemli etken bulunmaktadır. Gıda fiyatları büyük ölçüde döviz kuru değişimlerinden etkilenirken, tarım üretici fiyatları ikinci önemli etken olarak gelmektedir. Rapora göre, gıda fiyatlarının kontrolünde döviz kuru ve tarım politikalarının dikkatle yönetilmesi kritik öneme sahiptir.
Düşük gelirli hane halkları, gıda enflasyonunun yükselmesinden daha fazla etkilenmektedir. Kasım 2021’den sonra gıda enflasyonu sadece 6 ayda yüzde 30’dan yüzde 100’ün üstüne çıkmıştır. Online gıda fiyatları, sahadaki fiyatlardan çok daha hızlı artmaktadır ve fiyat endeksi hesaplayan kurumların, internet alışverişinin arttığı bir dönemde online fiyatları dikkate alması gerekmektedir.
BETAM’ın analizine göre, faiz indirimleriyle başlayan bir kur şoku, gıda enflasyonunda ve tarım üretici enflasyonunda Türkiye’de bir ivme yaratmıştır. Sonrasında tarım ürünleri üretici fiyatlarının kalıcı olarak yükselmesi, gıda enflasyonunu daha da yapışkan ve kalıcı hale getirmiştir. Döviz kurundaki bir şokun gıda fiyatları üzerindeki etkisi pozitif yönlüdür ve zaman içinde artmaktadır.
Raporun sonuç bölümünde, “Döviz kuru, zaman içerisinde gıda fiyatları tahmin varyansını açıklayan en önemli değişken olmaktadır ve varyansın yüzde 62’sine kadar açıklamaktadır. Tarım ürünleri üretici fiyatları ise varyansın yüzde 40 ile yüzde 50’sini açıklamakta fakat zaman içerisinde varyansı açıklama gücü azalmaktadır. Özellikle kuru kontrol etmeden gıda fiyatlarını yakın gelecekte kontrol etmek çok mümkün görünmemektedir” ifadelerine yer verilmiştir.
