Şaban İBA

20 Ağustos 1968’de Sovyetler Birliği ile Varşova Paktı ülkeleri, Doğu Almanya, Polonya, Bulgaristan ve Macaristan orduları tarafından Çekoslovakya işgal edildi. Yaklaşık 300 bin askerle gerçekleştirilen işgal, Alexander Dubček’in “Prag Baharı” adı verilen siyasi liberalleşme reformlarını durdurmak için yapıldı. Sovyet tankları, Prag sokaklarında gençliğin ve halkın direnişiyle karşılaştı. 108 Çek ve Slovak'ın öldüğü işgalde 500 kişi de yaralandı. Bazı kentlerde Sovyet askerleri ile Çekoslovaklar, özellikle de gençler…

Şer-i, hukuki ve idari alanlarda uygulama alanı bulan kayyumluk sistemi İslami düzende, “koruyucu, gözetici ve üzerinde tasarruf yetkisi” olan Halife, Sultan, Emir gibi kişilerin yönetim yetkilerini ifade ediyor. Merkezi iktidara biat etmeyen veya alternatif politikalar üretmeye çalışan güç odaklarının servet yoluyla güçlenmelerine karşı müsadere sistemi vardı. Osmanlı vezirleri ile devlet adamlarının ve tanınmış zengin kişilerin ecelleriyle öldüklerinde ya da herhangi bir sebeple idam edildiklerinde veya görevden…

Türkiye’de kapitalist değişim/dönüşüm o kadar hızlı ve çarpık gerçekleşiyor ki, dönemsel olarak her şey değişebiliyor. Yıllar önce doğup büyüdüğünüz veya bir şekilde bildiğiniz bir kenti yeniden gördüğünüzde tanımakta güçlük çekiyorsunuz. Kapitalizmin ve buna bağlı olarak rant ekonomisinin geliştiği her yerde, önce hızlı ve çarpık bir yapılaşma dikkat çekiyor. Beton yığınları halinde yapılmış yeni binalar, geniş asfalt yollar, yüksek minareli ve çarşılı camiler, çok sayıda ve hareket halinde değişik marka otomobiller vb.…

Militarizm, devlet ve toplum hayatında askeriyenin egemen olması, ulusal ve sınıfsal mücadelelerin ezilmesi için ordunun gücünün ve etkisinin artırılması, devletin bir tür askerileştirilmesi şeklinde tanımlanabilir. Devlet ve onun silahlı gücü olarak ordu, toplumun sınıflara ayrılması ve ekonomik bakımdan güçlü olan sınıfın egemenliğinin bir biçimi olarak ortaya çıkmıştır. Ordu bir sınıfın egemenlik biçimi olan devletin koruyucu ve kollayıcı gücü olarak şekillenmiş ve her toplumun kendine özgü bir nitelik kazanmıştır.…

27 Mayıs’la başlayan ordunun siyasete müdahaleleri amaçları, hedefleri ve sonuçları bakımından şöyle siyasal ve toplumsal olgulardan söz edebiliriz. Askeri otoritenin sivil iradeye tabi olmadı, ordunun devleti ve toplumu denetleyici bir fonksiyon üstlenerek halkın oylarıyla iktidar olan partilerle devlet yönetimini paylaştı, bu uzun dönemde siyasetin toplumsallaşması ve toplumun siyasallaşmasının engellendi ve militarizm ülkenin demokratik geleceği ve yeniden yapılanmasının önündeki en büyük engeli oluşturdu. Her seçim…

12 Temmuz 2007'de başlayan ve sonra genişletilerek devam eden İstanbul 4. Ağır Ceza Mahkemesinde yeniden görülen 12 yıllık Ergenekon davasında, 1 Temmuz 2019’da karar açıklandı. Daha önceden verilen beraat, görevsizlik ve düşme kararları sonrasında davadaki yargılananlar “silahlı örgüt kurmak, yönetmek, üyelik, yardım ve yataklık” suçlarından beraat etti. Böylelikle bir derin devlet davası daha beratla sonuçlanarak yıllardan beri varlığı ve yokluğu tartışılan Ergenekon örgütlenmesi aklanmış oldu. 12 Eylül’ün önderi olan…

Yaklaşık 140 yıllık ağır aksak yürüyen parlamenter sistem deneyimi tartışılmadan ve gerekli dersler çıkarılmadan 16 Nisan 2017’de yapılan anayasa değişiklikleri ile terk edildi.  24 Haziran 2018’de yapılan cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleriyle Türk tipi denilen Üniter başkanlık sistemine geçildi. Ancak daha üzerinden bir yıl geçmeden başkanlık sisteminin zaafları ve siyaseten yarattığı tıkanıklıklar tartışılmaya başlandı. Anayasa uzmanları ile siyaset bilimcileri daha önceki uyarılarını yeniden dillendirirken,…

İşçi sınıfının dünya görüşü olan sosyalizmi benimsemiş olmalarına ve bu doğrultuda mücadele etmelerine karşın Türkiyeli sosyalistler, işçi sınıfının bilinç, örgütlenme ve mücadele tarihine pek kafa yormazlar. Dahası, ideolojik ve siyasal öncülüğü olmaksızın bir devrim ve sosyalizm mücadelesinin mümkün olmadığını sıkça tekrarlamalarına karşın bunun önemini yeterince kavrayamazlar. Son olarak, içinde bulundukları olumlu ya da olumsuz koşullara karşı kendi konumlarını sadece dar siyasal ve örgütsel platformların içinden bakarak…

Devlet ve hükümet politikası olarak yerleşim yerlerinin (il, ilçe, bucak, köy, dağ, ırmak, semt, cadde, sokak vs.) isimlerinin değiştirilmesi, 1913’de başladı ve günümüze kadar devam etti. Kemalist iktidarlar döneminde yer isimlerini değiştirmek için özel devlet komisyonları kuruldu. 12.211 köy ve kasaba ismi ile 4 bin dağ, ırmak ve diğer coğrafi yerler olmak üzere 28 bin civarında yer ismi resmi kayıtlardan silinerek yerine genellikle uydurulmuş Türkçe isimler konuldu. Değiştirilen isimler Arapça, Bulgarca, Ermenice,…

Kürt dil mücadelesinin sembolü olarak kabul edilen Kürtçe edebiyat dergisi Hawar (Çığlık)’ın 15 Mayıs 1932’de Suriye’nin başkenti Şam’da Celadet Bedirxan tarafından yayıma başladığı gün, 2006 yılından beri 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı olarak kutlanıyor. Hawar toplamda 57 sayı ile 1943 yılına kadar yayınını sürdüren Kürtçe edebiyat dergisidir. Derginin ilk 23 sayısı hem Latin, hem de Arap alfabesiyle basılmış ancak 24’üncü sayıdan itibaren yalnızca Latin alfabesiyle yayın hayatını sürdürmüştür. Hawar, aynı zamanda Kürtçede Latin…

12 Mart döneminde Ankara Mamak Askeri Cezaevi’nde tutuklu bulunduğum ve idamdan yargılandığım koşullarda gerçekleşen iki olayın acısını ve hüznünü hala yaşarım. Biri, 30 Mart Kızıldere katliamı, ikincisi de Kızıldere’den 37 gün sonra 6 Mayıs’ta Denizlerin idamıdır. İdam kararlarının onanmasının ardından avukatların idamın ertelenmesi için yaptıkları itirazların sonucunu bekliyor ve cezaevinde geceleri uyumuyoruz… Derken 6 Mayıs saat 0.15 sıralarında kısım kapılarının ve ardından da arka hücre kapılarının kilit ve sürgü…

Sol ve sosyalist kadroların sınıfsal nitelikleri, ideolojik ve siyasal duruşları konusunda Marksist yöntemle bir araştırma ve inceleme yapılmamıştır. Ne yazık ki bu konulara Marksistler ilgi göstermiyor veya görmezden geliyor. Hangi sınıftan gelirse gelsin siyasal arenada rol alan bir devrimci ve sosyalist için belirleyici olan, benimsediği sınıfın ideolojisi ve bu doğrultuda kendisini tanımlama biçimidir. Kişinin yaşadığı sosyal pratik sürecinde egemen olan eğitim ve kültür birikiminin ve siyasal grupların dayandığı…

31 Mart yerel seçimleri nedeniyle 2 Mart’ta tatile giren TBMM Genel Kurulu bugün 23 Nisan özel oturumu ile açılacak. Genel Kurulda, parti genel başkanları konuşma yapacak. Ne söyleyeceklerini, daha doğrusu hepsinin merkıbe türü nutuklar atacaklarını biliyoruz. Bugün aynı zamanda 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi(BMM)’nin kuruluşunun 99.yılı. Bu vesile ile BMM’nin açılış gününden söz etmek istiyorum. Ankara’da oluşan yeni meclisin açılış töreni ve milletvekillerinin niteliği üzerinde durmak istiyorum. Bu nedenle konuynin…

Militarizm konusunda çok sayıda inceleme, araştırma ve tanımlama yapılıyor, ama militarizmin Marksist tanımı üzerinde pek durulmuyor. Genellikle sorunun sınıfsal yanı göz ardı edilerek burjuva ve küçük burjuva yorumlar temel alınıyor. Aynı şekilde sosyalist hareket içinde “devlet ve ordu”, “devlet ve demokrasi”, “devrimde sınıfın ve kitlelerin rolü”, “devrimci şiddet”, “askeri ve politik liderlik” vb. tartışmalardan uzak duruluyor. Bu konularda devrim, demokrasi ve sosyalizm mücadelesinde yaşanmış o kadar çok dramatik…

15 Şubat 2019’ya Yeni Yaşam Gazetesi’nde yazmıştım. 31 Mart yerel seçimleri öncesi Saray kaynaklı kulis haberlerinde AKP’nin, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin nasıl çıkarılabileceğini düzenleyen Anayasanın 104. Maddesindeki sınırlayıcı hükümleri aşma planından söz ediliyordu. Başkanlık rejiminin sorunsuz devamı için AKP, 31 Mart yerel seçimlerinden sonra Anayasada açıkça yasayla düzenleneceği öngörülen alanlar dışındaki tüm yasaları kaldırmayı planlıyordu. Çünkü Anayasanın 104. Maddesine göre, “Cumhurbaşkanı, yürütme…

Birçok yerde partisine oy vereceğini açıklayan HDP’nin adını bile ağzına almayan ve sistemin tüm değerlerini dilinden düşürmeyen Kılıçdaroğlu bir muhalefet liderine yakışmayacak tarzda seçimlere bir hafta kala iki temel konuda müesses nizam savunuculuğu yaptı. Seçime 4 gün kala “bu konuya yazmanın ne gereği vardı” diyenler olabilir. Ayrıca CHP yöneticilerinin de hoşuna gitmeyebilir. Ancak Kılıçdaroğlu’nun bu statükoculuk atağının, seçim sonrasının yeni gündemlerinde unutup gitmesine gönlüm razı olmadı. Bu nedenle yazımı hala…

Egemen siyasetin unsurlarından biri, demokratik muhalefete karşı tahammülsüzlüğün had safhada olmasıdır. İktidarların tekçi ve baskıcı yönetim tarzından kaynaklanan siyaset üslubunda nezakete, hoşgörüye ve tevazuya yer yok. Tahakküme muhalefet edenler, “bölücülük, vatana ihanet, mürtecilik, ayrımcılık, rejimi yıkma veya tehdit oluşturma” gibi son derece ağır ve haksız suçlamalara maruz kalmaktadır. Muhalefeti yıldırma ve korkutma siyaseti, hem parlamentoda hem de parlamento dışındaki toplumsal muhalefet güçlerine karşı ağır…

“Türkiye’yi sarsan iki gün” olarak tarihe geçen 15-16 Haziran 1970 Büyük İşçi Direnişi,  sol ve sosyalist hareket içindeki ayrışmaları ve saflaşmaları hızlandırdı. Türkiye tarihinde ilk defa devlete karşı kitlesel ve militan bir tutum alan işçi sınıfı, yeni arayışlar içindeki devrimci gençliği derinden etkileyerek bir “Yol Ayrımı”na yöneltti. 12 Mart Direnişi’ni gerçekleştiren THKP-C, THKO, TKPML gibi silahlı mücadeleyi temel alan siyasal örgütler, 15-16 Haziran direnişinden sonraki süreçte ortaya çıktılar. İlk kıvılcımı…

TİP, kuruluşundan 2 yıl sonra 1963 yılından itibaren başta İstanbul olmak üzere büyük kentlerden başlayarak Anadolu’da ve bu arada Kürdistan’da örgütlenmeye başladı. Kürdistan’da ilk parti örgütü 1963 yılının Mart ayında Diyarbakır’da Kürt aydınlarının öncülüğünde bir kısım işçi ve esnaf tarafından gerçekleştirildi. İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Gaziantep gibi illerden sonra Diyarbakır il örgütü kuruldu. Kuruluşundan 4 ay sonra yapılan Diyarbakır İl Kongresi görkemli oldu ve kısa zamanda bölgede etkili bir örgüt haline…

1968’de Avrupa’da meydana gelen iki olaya/olguya karşı TİP yönetiminin takındığı tavır, parti içindeki ideolojik ve siyasal farklılıkları derinleştirdi. Bu olaylardan biri Batı Avrupa ülkelerinde önce kendiliğinden başlayan, sonra isyana dönüşen gençlik eylemlerinin Türkiye’ye yansıması ve Ankara’da başlayıp İstanbul, İzmir ve diğer üniversitelere üniversitelerde işgal, boykot ve sokak gösterilerinin yayılmasıydı. Kısa zamanda düzene/sisteme karşı direnişlere dönüşen 68’in devrimci dalgası, TİP’in gençlik örgütü gibi…

İktidar, memleketin başka sorunu yokmuşçasına domates, biber, soğan, patates, patlıcan vb. zerzevatla; savaşın en basit maliyeti olan mermi fiyatıyla, 200 gramlık keyif çayı ve bez torba ikramları ile seçim çalışmaları yapıyor. Cumhurbaşkanı ve AKP genel başkanı sıfatıyla seçim çalışmalarını tek başına yürüten Erdoğan, yeni rejimin seçim standartlarını ortaya koyuyor. Giderek emekçi kitleler üzerinde etkisini artırmakta olan ekonomik krizi bile telaffuz etmekten kaçınan muhalefet, adeta panayıra dönüşen bu seçim oyununu…

13 Şubat, Türkiye sosyalist hareketi tarihinde önemli bir gün. 58 yıl önce 13 Şubat 1961’de Türkiye İşçi Partisi (TİP) kuruldu. Türkiye tarihinin ilk işçi partisi olan TİP’in kuruluşunu ve sosyalizm mücadelesindeki yerini unutmak olmaz. TİP, 1960’lı yıllar boyunca sosyalist hareketin ana akımı ve partisiydi. Hepimiz TİP’in içindeydik. Hepimiz TİP’liydik. TİP’e tüm 68’liler olarak “partimiz” derdik. 68 kuşağının farklı okulları ve kentleri vardı, ama tek bir partisi vardı. TİP, bugün HDP’ye yapılanlara bezer baskı gördü.…

Türkiye’nin siyasal ve toplumsal hayatında varlığını ve sürekliliğini devam ettiren CHP’den sonra ikinci parti MHP’dir. 50. kuruluş yıldönümünü kutlayan MHP, kuruluşundan itibaren devletle iç içe veya devletin yardımcı kuvveti olarak siyasal faaliyet sürdüren, kendisini milliyetçi-toplumcu veya ülkücü-milliyetçi olarak tanımlayan bir partidir. MHP’nin doğup gelişmesinde ve bir biçimde bugünlere ulaşmasında Alpaslan Türkeş’in belirleyici bir rolü vardır. Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi(CKMP)’nin başına geçtikten sonra…

Tüm dünya “İklim değişikliği, kitlesel göç ve sığınmacı sorunu, İslami terör ve Ortadoğu’da yeni paylaşım mücadeleleri” gibi küresel sorunlara odaklanmışken, ABD ve Rusya, Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması(INF)’ndan karşılıklı olarak çekildi. Uzun süreden beri birbirlerini anlaşmayı ihlal etmekle suçlayan taraflardan çekilme kararını ilk bildiren ABD oldu.  Hemen ardından Rusya,”Bizim de yanıtımız simetrik olacak. ABD anlaşmayı askıya aldığını duyurdu, biz de askıya alıyoruz” dedi. Trump, ABD'nin anlaşmadan…