Amazon Ormanları dünya için neden önemli?

24 Ağustos 2019

Dünyada biyolojik çeşitliliğin en fazla olduğu Amazon Ormanları, dünya ikliminin istikrarı açısından vazgeçilemeyecek bir öneme sahip. Bu ormanlar ayrıca Güney Amerika’nın tamamında nem ve yağış oranlarını dengeliyor.

Yağışlar

Amazon Yağmur Ormanları sadece Brezilya için değil, Güney Amerika’nın tamamı için muazzam miktarda su üretiyor. “Uçan nehirler” olarak adlandırılan, evapotranspirasyon sonucu oluşan su buharı ile yüklü hava kütleleri Brezilya’nın pek çok bölgesine nem taşıyor. Bu dev bulutlardan yağan yağmurlar Bolivya, Paraguay, Arjantin, Uruguay ve hatta Şili’nin en güney ucunda bile etkili olabiliyor.

Faaliyetlerini Brezilya’da yürüten INPA‘nın (Ulusal Amazon Araştırmaları Enstitüsü) araştırmalarına göre, gövdesi 10 metre çapa sahip bir ağaç, atmosfere günde 300 litre buhar halinde su salınımını yapabiliyor. Bu da ortalama bir Brezilyalının günlük su tüketiminin iki katı anlamına geliyor.

Amazon Ormanları’nın korunması Brezilya’nın tarım ekonomisi ile gıda ve enerji üretimi açısından şart.

Yağmur ormanlarının yok edilmesi evapotranspirasyona ve “uçan nehirler”in ulaştığı mesafelere tesir ederek Güney Amerika’daki birçok ülkede yağışları olumsuz etkileyebiliyor. Bunun yanı sıra Amazon Nehri de güney yarımkürede denizlere akan toplam suyun beşte birini sağlıyor.

İklim Değişikliği

Amazon bölgesi ve bu bölgedeki tropik ormanlar 90 ila 140 milyar ton karbonu muhafaza ederek küresel iklimin istikrarına büyük katkı sağlıyor. Ayrıca Amazon Yağmur Ormanları, yeryüzündeki biyokütlenin, yani yaşayan ya da ölüp fosilleşen tüm biyolojik malzemenin yüzde 10’unu bünyesinde barındırıyor. Ağaçların kesilmesi ile yok olan ormanlar ise dünya için en büyük sera gazı kaynaklarından biri. Tarımsal kullanım amacı ile yok edilen ormanlar atmosfere karışan sera gazı salınımı ile küresel iklimin istikrarsızlaşmasına neden oluyor.

2015 yılında imzalanan Paris İklim Anlaşması’nın küresel ısınmayı, sanayileşme öncesi çağa göre en fazla artı iki derece ile sınırlandırma hedefi, kaçınılmaz olarak ormanların korunmasını da gerektiriyor. Birleşmiş Milletler’in 2015 verilerine göre dünyada en fazla sera gazı salınımına sebep olan on ülkeden biri konumundaki Brezilya, uluslararası anlaşmalarla bu sera gazı salınımını 2030 yılına dek, 2005 seviyesine göre yüzde 43 azaltma konusunda taahhüt etmiş durumda.

Ülke aynı zamanda, bu hedefi tutturabilmek için enerji çeşitliliğindeki sürdürülebilir biyoenerji payını artırma ve 12 milyon hektar ek orman yaratma konusunda söz konusu anlaşmalarla kendini yükümlülük altına aldı.

Çevre Bilançosu

Dünya üzerinde bilinen tüm canlı çeşitlerinin yüzde onuna Amazon bölgesi ev sahipliği yapıyor. Gezegenin en büyük yağmur ormanı olma özelliğine sahip Amazon Ormanları aynı zamanda yerkürenin en geniş biyoçeşitliliğini de içinde barındırıyor. Ayrıca, özellikle ormanların henüz tam anlamı ile araştırılmamış olan bölgelerinde henüz bilinmeyen çok sayıda canlı türü olduğu bilim insanları tarafından kabul edilen bir gerçek.

Bu biyolojik çeşitliliğin korunması, tüm canlı türlerinin varlığını sürdürebilmelerini sağlaması açısından önemli. Sağlıklı ve çeşitliliği bol olan ekosistemlerin, örneğin orman yangınları gibi felaketlerin ardından toparlanmaları da daha hızlı ve kolay oluyor.

Biyolojik çeşitliliğin korunması, bölgedeki diğer ekosistemlerin istikrarı açısından çok önemli. Mesela devasa boyutlardaki Amazon Mercan Resifi, küresel ısınma tehdidi altındaki mercanların yurdu sayılıyor.

Rio de Janeiro kentindeki Federal Fluminense Üniversitesi’nden Biyolog Carlos Eduardo Leite Ferreira’ya göre bu resif, okyanuslarda zarar gören bölgelerde yeniden mercan varlığı oluşmasına katkı sağlayabilir. Ancak Total ve BP gibi enerji devlerinin Amazon Mercan Resifi yakınlarında petrol arama faaliyetine girme gibi planları var. Bu planlar hayata geçirilirse bölgenin ekosistemi büyük zarar görebilir.

Yağmur Ormanlarından Ürünler

Amazon bölgesinde varlıklarını sürdüren pek çok canlı türü, ilaç, gıda ve başka ürünlerin üretimi açısından önemli. Bölgedeki on binden fazla bitki türü, tıp ve kozmetiğin yanı sıra haşaratla biyolojik mücadelede kullanılan maddeleri içeriyor. Sao Paulo kentindeki ABC Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, Amazon bölgesinde yetişen ve halk arasında “Kedi Pençesi” denen bir bitki, sadece Artrit ve Osteoartrit tedavisinde kullanılmıyor, aynı zamanda yorgunluğu azalttığı gibi, ileri safhadaki kanser hastalarının yaşam kalitesini yukarı çekebiliyor.

Yağmur ormanlarından elde edilen ürünler tüm Brezilya’da satılmakta. Acai üzümü, Guarana, tropikal meyveler, palmiye kalbi ve Amazonlardaki yerlilerin ürünleri. İhracat açısından önemli ürünler ise Brezilya fındığı, bir palmiye türü olan Jarina, ilaç üretiminde kullanılan bitkisel maddeler Rutil ve Jaborandi, özel bir ahşap malzeme olan Pau Rosa ile reçine ve yağ çeşitleri sayılabilir.

Kaynak: Deutsche Welle Türkçe