Yoksulluk sınırı 44 bin lirayı aştı: BİSAM’ın raporu ne anlama geliyor?

BİSAM’ın açıkladığı veriye göre, açlık sınırı 12 bin 928 lira, yoksulluk sınırı 44 bin 718 liraya yükseldi. Bu rakamlar, Türkiye’de yaşayan dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenmesi, barınması, eğitimi, sağlığı ve diğer temel ihtiyaçlarını karşılaması için gereken minimum gelir düzeyini gösteriyor. Peki, bu veriler ne demek? Türkiye’de yoksulluk nasıl tanımlanıyor? Yoksulluğun nedenleri ve çözümleri neler?

Yoksulluk nedir?

Yoksulluk, bir kişi veya toplumun temel ihtiyaçlarını karşılayacak yeterli gelire veya kaynağa sahip olmaması durumudur. Yoksulluk, sadece maddi bir eksiklik değil, aynı zamanda sosyal, kültürel ve siyasal haklardan mahrumiyet anlamına da gelir. Yoksulluk, insanların yaşam kalitesini düşürür, sağlık sorunlarına, eğitim fırsatlarından yoksunluğa, işsizliğe, suç oranlarının artmasına ve sosyal dışlanmaya yol açar.

Yoksulluğun ölçülmesi

Yoksulluğu ölçmenin farklı yöntemleri vardır. Bunlardan en yaygın olanları gelir yoksulluğu ve insan gelişimi yoksulluğudur. Gelir yoksulluğu, bir kişinin veya hanehalkının belirlenmiş bir gelir eşiğinin altında kalması durumudur. Gelir eşiği, genellikle bir ülkenin ortalama geliri veya tüketimi ile ilişkilendirilir. Örneğin, Dünya Bankası tarafından kullanılan uluslararası mutlak yoksulluk sınırı günlük 1.9 dolardır. Bu sınırın altında yaşayan kişiler aşırı yoksul olarak kabul edilir.

İnsan gelişimi yoksulluğu ise, bir kişinin veya toplumun sağlık, eğitim ve yaşam standardı gibi temel insan gelişimi göstergelerine erişimini ölçer. İnsan Gelişme Endeksi (İGE), bu göstergeleri bir araya getiren bir ölçüttür. İGE, 0 ile 1 arasında bir değer alır ve ne kadar yüksekse o ülkede insan gelişiminin o kadar iyi olduğunu gösterir. İGE’nin alt bileşenleri olan sağlık, eğitim ve yaşam standardı endeksleri de ayrıca hesaplanabilir.

Türkiye’de yoksulluk

Türkiye’de yoksulluğu ölçmek için kullanılan resmi yöntem gelir yoksulluğudur. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), her yıl Hanehalkı Bütçe Anketi verilerine dayanarak gelir dağılımını ve yoksulluk oranlarını açıklar. TÜİK’in son açıkladığı verilere göre (2022), Türkiye’de nüfusun %21’i (yaklaşık 17 milyon kişi) yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Yoksulluk sınırı ise medyan gelirin %60’ı olarak belirleniyor. Medyan gelir ise hanehalklarının gelirlerinin orta değeridir. TÜİK’in hesabına göre, Türkiye’de dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırı aylık 7 bin 559 lira olarak belirlenmiştir.

Ancak TÜİK’in kullandığı yöntem, yoksulluğun gerçek boyutunu yansıtmamaktadır. Çünkü TÜİK, gelir yoksulluğunu göreceli bir kavram olarak ele almakta ve gelir eşiğini ülkenin ortalama gelirine göre belirlemektedir. Oysa Türkiye’de gelir dağılımı çok eşitsizdir ve ortalama gelir, hanehalklarının çoğunun gerçek gelirini yansıtmamaktadır. Bu nedenle, yoksulluk sınırını belirlerken, hanehalklarının temel ihtiyaçlarını karşılayacak bir sepetin maliyetini hesaba katmak daha gerçekçi bir yöntemdir.

BİSAM’ın raporu

BİSAM, Birleşik Metal-İş Sınıf Araştırmaları Merkezi, her ay Türkiye’de dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenmesi için gereken gıda harcaması tutarını (açlık sınırı) ve gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamaların toplam tutarını (yoksulluk sınırı) hesaplamaktadır. BİSAM’ın raporuna göre, ekim 2023 itibarıyla Türkiye’de dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 12 bin 928 lira, yoksulluk sınırı ise 44 bin 718 lira olarak belirlenmiştir. Bu rakamlar, TÜİK’in verilerinden çok daha yüksektir ve Türkiye’de yaşayan milyonlarca insanın asgari düzeyde bir yaşam sürdürebilmesi için gereken geliri göstermektedir.

BİSAM’ın raporu, Türkiye’de yoksulluğun ne kadar yaygın ve derin olduğunu ortaya koymaktadır. Rapora göre, Türkiye’de asgari ücret alan bir işçinin aylık net geliri 5 bin 500 lira civarındadır. Bu gelirle bir aile, sadece gıda harcamasının yarısını karşılayabilmektedir. Diğer temel ihtiyaçlar için ise hiçbir kaynak kalmamaktadır. Bu durumda, asgari ücretli bir işçi ailesi açlık sınırının çok altında yaşamak zorunda kalmaktadır.