Dünyada ve Türkiye’de Yoksulluk Artıyor

1 Haziran 2023

Birleşmiş Milletler (BM) her yıl dünyada ve bölgesel olarak sosyal ve ekonomik gelişmeleri inceleyen raporlar yayınlıyor. Bu raporlarda yoksulluk, açlık, sağlık, eğitim, iklim değişikliği gibi insanlığın karşı karşıya olduğu sorunlar ve bunlara çözüm önerileri ele alınıyor. BM’nin son raporlarından bazılarında yer alan veriler ışığında dünyada ve Türkiye’de yoksulluk oranın artığı ve giderek büyüyen bir tehdit haline geliyor

Dünyada yoksulluk

BM’nin 2022 yılında yayınladığı İnsani Gelişme Raporu’na göre, dünyada 1,3 milyar insan çok boyutlu yoksulluk içinde yaşıyor. Çok boyutlu yoksulluk, sadece gelir düzeyi değil, sağlık, eğitim ve yaşam standardı gibi farklı alanlardaki eksiklikleri de dikkate alan bir kavram. Rapora göre, çok boyutlu yoksulların yüzde 83’ü Güney Asya ve Sahra Altı Afrika’da yaşıyor. Bu bölgelerdeki nüfusun sırasıyla yüzde 38 ve yüzde 57’si çok boyutlu yoksulluk içinde.

Dünyada ayrıca 736 milyon insan da aşırı yoksulluk içinde yaşıyor. Aşırı yoksulluk, günlük geliri 1,9 doların altında olan kişileri ifade ediyor. Aşırı yoksulların da yüzde 80’i Sahra Altı Afrika ve Güney Asya’da bulunuyor. BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’ndan biri de 2030 yılına kadar aşırı yoksulluğu sona erdirmek. Ancak pandemi ve savaş gibi etkenler nedeniyle bu hedefe ulaşmak zorlaşıyor.

Dünyada açlık da bir başka önemli sorun. BM’nin beş kuruluşunun ortaklaşa hazırladığı Dünya Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu Raporu’na göre, dünyada açlık çeken insan sayısı son beş yılda artarak 2019’da 690 milyona ulaştı. Bu sayının pandeminin etkisiyle daha da arttığı tahmin ediliyor. Rapora göre, dünyada gıda güvensizliği yaşayan insan sayısı ise 2 milyarı aştı. Gıda güvensizliği, insanların gerekli besinleri alamaması veya alamayacağı endişesi yaşaması anlamına geliyor.

Dünyada kötü beslenme de hem sağlık hem de ekonomik açıdan büyük zararlara yol açıyor. Rapora göre, dünyada yaklaşık 144 milyon çocuk boy kısalığı (stunting), 47 milyon çocuk zayıflık (wasting) ve 38 milyon çocuk şişmanlık (obesity) sorunu yaşıyor. Yetişkinlerde ise şişmanlık oranı yüzde 13’e ulaştı. Kötü beslenme kronik hastalıklara, öğrenme güçlüklerine ve işgücü kaybına neden oluyor.

Dünyada iklim değişikliği de yoksulluk ve açlık sorununu derinleştiriyor. BM Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (WMO) raporuna göre, iklim değişikliğinin amansız ilerleyişi geçen yıl dünyanın dört bir yanında toplumlara daha fazla kuraklık, sel ve sıcak hava dalgası getirerek insanların yaşamlarına ve geçim kaynaklarına yönelik tehditleri arttırdı. WMO Genel Sekreteri Profesör Petteri Taalas, artan sera gazı emisyonları ve değişen iklimin yaşandığı bir dönemde, “dünya genelinde nüfusun aşırı hava ve iklim olaylarından ciddi şekilde etkilenmeye devam ettiğini” söyledi.

Türkiye’de yoksulluk

Türkiye’de ise resmi verilere göre gelir dağılımında adaletsizlik artmaya devam ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’de gelir eşitsizliğini ölçen Gini katsayısı 2019’da 0,408 iken 2020’de 0,412’ye yükseldi. Bu katsayının sıfır olması tam eşitlik, bir olması tam eşitsizlik anlamına geliyor.

Türkiye’de ayrıca nüfusun yaklaşık dörtte biri yoksulluk riski altında yaşıyor. TÜİK’in verilerine göre, Türkiye’de yoksulluk riski sınırının altında yaşayanların oranı 2020’de yüzde 24 oldu. Bu oran kentlerde yüzde 21,8 iken kırsal kesimde yüzde 29 oldu.

Türkiye’de çok boyutlu yoksulluk oranını ölçen bir çalışma ise Birleşmiş Milletler Türkiye Ofisi tarafından yapıldı. Bu çalışmaya göre, Türkiye’de çok boyutlu yoksulluk oranı 2018’de yüzde 5 iken bu oran pandemi nedeniyle 2020’de yüzde 7’ye çıktı. Çok boyutlu yoksul sayısı ise yaklaşık olarak iki milyon artarak altı milyona yaklaştı.

Türkiye’de açlık sorunu da giderek derinleşiyor. Türk-İş’in araştırmasına göre, dört kişilik bir ailenin açlık sınırı Kasım ayında 3 bin lirayı aştı. Yurttaşların büyük çoğunluğunun geliri ise bu rakamın altında kaldığı için gerekli beslenmeyi sağlayamadığı belirtildi.

Türkiye’de iklim değişikliğinin etkileri de hissediliyor. Son zamanlarda yaşanan sel felaketleri, kuraklık tehlikesi ve yangınlar hem can hem mal kaybına hem de tarım üretimine zarar veriyor.

Sonuç

BM raporlarına göre dünya genelinde ve Türkiye’de yoksulluk sorunu giderek büyüyen bir tehdit haline geliyor. Yoksulluğun sonuçları arasında sağlıksız yaşam koşulları, eğitimsizlik, işsizlik, suç oranlarının artması gibi pek çok olumsuzluk bulunuyor. Yoksulluğun azaltılması için hem küresel hem de ulusal düzeyde etkili politikalar uygulanması gerekiyor.

Kaynakça:

Birleşmiş Milletler (2022). İnsani Gelişme Raporu.
Birleşmiş Milletler (2022). Dünya Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu Raporu.
Birleşmiş Milletler (2022). Dünya Meteoroloji Örgütü Küresel İklim Durumu Raporu.
Türkiye İstatistik Kurumu (2021). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması.
Birleşmiş Milletler Türkiye Ofisi