16 Nisan’da yapılan anayasa deÄŸiÅŸiklikleriyle ilgili referandumda “Evet” sonucu çıkmasında Kürtlerin verdiÄŸi desteÄŸin önemli olduÄŸu ve geçmiÅŸ seçimlere kıyasla iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) DoÄŸu ve GüneydoÄŸu’da oylarını artırdığı yorumları yapılıyor.
Bölgeden çıkan sonuçlar incelendiÄŸinde “Hayır” önde olmasına karşın, “Evet” kampının oylarını artırdığı anlaşılıyor.
Ancak oranlara değil, seçmen sayılarına bakıldığında ise 12 ilde bölge halkının üçte birinin sandığa gitmediği görülüyor.
Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Åžanlıurfa, Van, Hakkari, Şırnak, Mardin, Siirt, MuÅŸ, Tunceli’de yaklaşık 4 milyon seçmenin 1 milyondan fazlası sandığa gitmedi.
Böylece, bu bölgede referanduma katılım oranı yüzde 75 ile Türkiye ortalamasının (yüzde 85) da altında kaldı.
SokaÄŸa çıkma yasakları ve güvenlik operasyonlarının düzenlendiÄŸi Diyarbakır’ın Sur ve Silvan, Hakkari’nin Yüksekova, Mardin’in Nusaybin, Şırnak’ın Merkez, Cizre, Silopi ve Ä°dil ile MuÅŸ’un Varto ilçelerinde de oy kullanmayan seçmen sayısı yaklaşık 392 bin.
Diyarbakır’da birçok kiÅŸi, “Hayır” oyu kullanan Kürtlerin kiÅŸi anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi için deÄŸil, bölgede son iki yıldır uygulanan güvenlik politikalarına karşı hükümete bir cevap vermek ve Halkların Demokratik Partisi (HDP) yanında durduklarını göstermek adına tercihlerinin bu yönde olduÄŸunu söylüyor.
SokaÄŸa çıkma yasaklarının yaÅŸandığı Sur, Cizre, Nusaybin, Şırnak, Yüksekova gibi yerlerde “Hayır” oylarının yüksek çıkmasının da bunun kanıtı olarak gösteriliyor.
“Hayır”ın düşen oranlarını kendi aralarında tartışan HDP’li seçmenler buna neden olarak ise partinin eÅŸit olmayan koÅŸullarda ve baskı altında kampanya yürütmesini, sokaÄŸa çıkma yasağının uygulandığı yerlerde birçok seçmenin oy kullanamamasını ve kırsal bölgelerde korucu baskısını gösteriyor.
HDP Ä°l BaÅŸkanı Özer: Hile ile ‘Evet’ oyları arttı
HDP Diyarbakır İl Eş Başkanı Gülşen Özer de bölgede kırsal kesimde korucuların ve muhtarların baskı yaptığını öne sürüyor:
“Güvenlik güçleri ve OHAL koÅŸullarında seçmen baskı altındaydı. Bölgede HDP’li çok sayıda seçmen sandığa gidemedi. Kırsal alanda blok oylar kullanılmış, mühürsüz oyların çoÄŸunun bölgede kullanıldığı ileri sürülüyor. Bu yüzden ‘Evet’ oyları artmış gibi deÄŸerlendiriliyor. Asker, korucu, polis, Suriyeli gibi kesimler ‘Evet’ oyu verdi bölgede”.
Özer’in iddiası, Kürtlerin “Evet”i desteklemediÄŸi, aksine bölgede hileyle “Evet” oylarının yüksek çıkartıldığı yönünde.
Heyecan yerini memnuniyetsizliğe bıraktı
Referandum gecesini Diyarbakır’ın birçok farklı noktasında, farklı insanlarla konuÅŸarak geçirmiÅŸtim.
Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) il binasındaki televizyonlardan yayınlanan ilk sonuçlar büyük heyecan yaratmasına karşın ilerleyen saatlerde, bu heyecan da yerini memnuniyetsizliÄŸe bırakmıştı.
DBP’den sonra Ofis semtinde geçtiÄŸim kahvede ise Sarya adlı bir üniversite öğrencisi, “Evet”in kazandığı kesinleÅŸince aÄŸlamıştı.
Oy kullanmak için Ä°stanbul’dan geldiÄŸini söyleyen Sarya, ” ‘Hayır’ çıkacağına o kadar inanmıştım ki, yüzde 70 ile ‘Evet’ çıksa kabul ederim ama ciddi hilelerle bu kadar az bir oranla kaybetmiÅŸ olmayı kabul edemiyorum.” demiÅŸti.
‘GeleceÄŸi karanlık görüyorum’
Diyarbakır’da son günlerde gündemi referandumun beraberinde getireceÄŸi sonuçlardan çok Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) mühürsüz oyların geçerli kabul etme kararı ve buna yapılan itirazlarla ilgili tartışmalar oluÅŸturuyor.
Seçimde ‘Hayır’ oyu kullandığını söyleyen Diclekent’teki bir kafe sahibi, oy kullandığı pusulanın mühürsüz olduÄŸunu söylüyor:
“Mühürsüz olduÄŸunu fark ettim ama önceki seçimlerde pusulalarda mühür var mıydı yok muydu, hatırlayamadığım için sesimi çıkarmadım.”
Güvenlik ve ticari kaygılardan dolayı adını vermek istemiyor kafe sahibi. “Hayır”ın Kürtler yüzünden kaybettiÄŸi yorumlarına ise karşı çıkıyor:
“Son iki yılda karşılaÅŸtıkları baskılara raÄŸmen ‘Hayır’ bölgede yüksekti. Bölgede ‘Evet’ çıkmasının tek nedeni de AKP’nin yaklaşımı. Ä°nsanların iÅŸten atılma korkusu ya da bir iÅŸe yerleÅŸtirilme beklentisi yüzünden AKP bölgedeki oylarını arttırdı. Ben geleceÄŸi karanlık görüyorum, bugünler için ‘iyi günlerimizdi’ demekten korkuyorum.”
‘BaÅŸkanlık sisteminin federal sistem getirme olasılığı yüksek’
Ofis’te Konukevi önünde kürsülerde oturanlarla konuÅŸuyorum. Masada dört kiÅŸi oturuyor. Ä°kisi “Evet” oyu kullanmış, diÄŸer ikisi ise sandığıa gitmemiÅŸ.
KonuÅŸtuÄŸum gençlerdeki karamsarlık, yaÅŸ ortalaması 45’in üzerindeki bu grupta görülmüyor.
Son üç seçimde AKP’ye oy verdiÄŸini söyleyen emekli memur Hasan Çarkın, bu sefer de büyük bir heyecanla “Evet” oyu kullandığını anlatıyor.
Hasan Çarkın, Başkanlık sistemiyle Kürtlere statü verileceğine inanıyor:
“95 yıldır parlamenter sistem Kürtlere hiçbir ÅŸey kazandırmadı, ama baÅŸkanlık sisteminin federal sistem getirme olasılığı yüksek. Diktatörlük gelecek kaygısının doÄŸru olmadığına inanıyorum, içim rahat bir ÅŸekilde oy kullandım.”
“Evet” veren yaÅŸlı imam da, “Ben de Evet kullandım çünkü ErdoÄŸan’ın yetkileri artınca Kürtler için federal ya da eyalet sistemi tanıyacağına inanıyorum” yorumunu yapıyor.
Seçimde oy kullanmamış diÄŸer iki kiÅŸi ise “Evet” ve “Hayır”ın Kürtlere bir getirisi olmadığını, bu yüzden sandığa gitmediklerini söylüyorlar.
Ekinci: Yükselen ‘Evet’ ErdoÄŸan’a güven tazeleme
Referandum sürecinde “Evet” için tanıtım bürosu açan Dicle Ãœniversitesi akademisyenlerinden Cenap Ekinci ise yüzde 51’in güçlü bir “Evet” için baÅŸarılı bir oran olmadığını söylüyor.
Cenap Ekinci, bölgede “Evet” oylarının artmasını ise ErdoÄŸan’a güven tazeleme olarak görüyor:
“Batı’da CHP’nin ‘Tek adamlık gelecek, demokratik kurumlar kalkacak’ söylemi tüm ülkede negatif bir etki yarattı. Bölge açısından iki yönlü ele almak gerek. Seçmen bunun bir referandum olduÄŸunun farkındaydı ve genel seçim havasına sokmadı. Parti baÄŸlılıklarına bakmadan uzun vadeli beklentilerine göre oy kullandı.
“Politik ve siyasi feraseti olan bir seçmen varlığı var bölgede ve bu anayasanın bölgenin önünü açacağının farkında vardı. Ulusalcı CHP ile milliyetçi MHP’nin sürekli hazır olda bulunduÄŸu parlamentoda Türkiye’nin önü açılmadı, Kürtlerin kazanımlarına engel oldular.”
Cenap Ekinci’ye göre Kürtler, ne olursa olsun en güvendikleri siyasetçinin CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan olduÄŸunu gördü,
Referandumda elde edilen sonuç ile ilgili olarak “AK Parti’ye deÄŸil, ErdoÄŸan’ın ÅŸahsına verilen destektir” diyor Ekinci ve ekliyor:
“Bundan sonra top Recep Tayyip ErdoÄŸan’da ve bölge ile ilgili yeni bir politika uygulayacak ve Türkiye’nin geleceÄŸine yönelik yeni kararlar alacaktır.”
- Bilim İnsanları, Bazı Kişilerin Neden Covid Olmadığını Buldu - 21 Haziran 2024
- Tüketicinin İyimserliği Azalıyor - 21 Haziran 2024
- AkÅŸener, ErdoÄŸan’dan Ne Ä°stedi? - 7 Haziran 2024