Geçtiğimiz günlerde cumhurbaşkanının tarafsızlığı konusunda yeni bir tartışma başladı. Konuyu kişilerden bağımsız olarak ele almak ve ciddi, dürüst bir tartışma yürütmek büyük önem taşıyor.
Tarafsızlık konusunun bir numaralı dayanağı, cumhurbaşkanının göreve başlarken andiçmesini düzenleyen anayasa maddesidir. Bu maddeye değinmeden önce bir hatırlatma yapalım. Cumhurbaşkanı seçimini ve andiçmesini düzenleyen maddeler 1961 anayasasında 95. ve 96. maddelerdi. Bu dönemde cumhurbaşkanı TBMM tarafından ve kendi üyeleri arasından seçiliyordu ve görev süresi yedi yıl olup ikinci kez seçilmesi mümkün değildi. 1961 anayasası 1995 ve 2001 yıllarında kapsamlı değişiklikler geçirdi. İlgili maddelerin numaraları değişmekle birlikte içerikleri fazla değişmedi.
CumhurbaÅŸkanı yine yedi yıl için ve tek dönem görev yapmak üzere TBMM tarafından seçiliyordu, ancak getirilen deÄŸiÅŸiklikle “kırk yaşını doldurmuÅŸ ve yüksek öğrenim yapmış” olan TBMM üyeleri veya “bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliÄŸine sahip Türk vatandaÅŸları arasından” seçiliyordu, yani TBMM dışından seçilmesi olanağı getirilmiÅŸti. Andiçme metninde ise hiçbir deÄŸiÅŸiklik yapılmamıştı.
2007’de yapılan anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi ile aranan nitelikler tamamen aynı tutulmakla birlikte, cumhurbaÅŸkanının halk tarafından seçilmesi ilkesi getirildi. Ä°lgili maddenin (101) baÅŸlığı “A. Nitelikleri ve Tarafsızlığı” idi . Görev süresi beÅŸ yıl olup en çok iki dönemle sınırlanmıştı. Ancak önemli bir sınırlama daha getirilerek “CumhurbaÅŸkanı seçilenin, varsa partisi ile iliÅŸiÄŸi kesilir ve TBMM üyeliÄŸi sona erer” denmiÅŸti. Andiçme metninde ise yine bir deÄŸiÅŸiklik yapılmamıştı.
2017’de “cumhurbaÅŸkanlığı hükümet sistemi” diye sunulan aşırı yetkili baÅŸkanlık sistemine geçilirken aranan nitelikler, görev süresi ve iki dönem sınırı aynen tutulmuÅŸ, seçilen kiÅŸinin partisinden istifası koÅŸulu çıkartılmıştır. Konumuz açısından en önemli noktaya ÅŸimdi geldik: Yemin (andiçme metni) yine aynı tutulmuÅŸtu! Sistem hayli deÄŸiÅŸmekle birlikte “…üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma, Büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve ÅŸerefim üzerine andiçerim” ifadesi tarafsızlık konusunun önemini vurguluyordu. Yetkilerin büyük ölçüde bir kiÅŸide toplandığı ve o kiÅŸinin aynı zamanda bir partinin genel baÅŸkanı olduÄŸu durumda, tarafsızlık nasıl olacak veya olması mümkün müdür soruları hayati önem taşıyor. Tarafsızlık nasıl yorumlanacak? Nasıl yorumlanabilir sorusunu tartışmak zorundayız.
16 Ocak 2021 Cumartesi günü AKP’nin yetkili isimlerinden biri bir televizyon programında “fazlasıyla özgün” bir tarafsızlık tanımı yaptı ve şöyle bir örnek verdi: Elazığ ve Ä°zmir depremlerinde cumhurbaÅŸkanı ayırım yapmadı, birinin belediye baÅŸkanı AKP’li, diÄŸerininki CHP’li olduÄŸu halde ikisine de hizmet götürdü”. Sanki bunun aksi olabilirmiÅŸ, düşünülebilirmiÅŸ gibi ! Ayrıca sanki götürülen hizmet belediye baÅŸkanına götürülüyormuÅŸ gibi. Aynı yetkili, tarafsızlığın herkese eÅŸit hizmet sunmak anlamına geldiÄŸini açıklarken eÄŸitim hizmetini örnek olarak verdi. Åžimdi soralım tüm çocuklara ve gençlere eÄŸitim hizmeti verilirken cumhurbaÅŸkanının tarafsız davranması dışında bir seçenek nasıl düşünülebilir? Ama eÄŸitim hizmetinden yararlananlar kadar eÄŸitim hizmetini üretenler ve sunanlar tarafını da düşünelim. Tarafsız bir cumhurbaÅŸkanı nasıl oluyor da, yirmi kadar üniversiteye AKP’den milletvekili olmuÅŸ veya aday olup seçilememiÅŸ, belediye baÅŸkanlığına aday adayı olmuÅŸ kiÅŸileri atıyor? Nasıl oluyor da , binlerce genç akademisyen hiçbir soruÅŸturmadan geçmeden, savunma hakkını kullanamadan, bazıları mahkemede yargılanıp beraat ettiÄŸi halde görevlerinden uzaklaÅŸtırılıyor. Burada nasıl bir tarafsızlık var ki?
Tarafsızlık kavramını sadece verilen hizmette tarafsızlık gibi zorlama bir yorumla sınırlamak olanaksız ve anlamsızdır. Bu tartışma kolay kapanmaz. Bu gibi temel sorunları geniş biçimde tartışmalıyız, eğer demokrasiye içtenlikle inanıyorsak.
ABD, İngiltere ve Almanya’da çeşitli üniversitelerde konuk araştırmacı olarak bulundu. Cumhurbaşkanı Sezer’in atamasıyla YÖK Genel Kurul üyeliğinde bulundu (2001-2005). Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği (1993-1998) ve TÜSES Vakfı (2000-2004) başkanlığı yaptı. 2012’de katıldığı CHP’deParti Meclisi üyesi.
- Boris Johnson’ı istifaya götüren sürecin ilginç yanı - 15 Temmuz 2022
- Kaç tür hukukçu vardır? - 26 Nisan 2022
- Ä°ktidar Ãœniversitelere Zarar Vermeye Devam Ediyor! - 14 Åžubat 2022