AYM’den çıplak arama kararı

Anayasa Mahkemesi (AYM), 2016 yılında metro istasyonunda çantasını aramak isteyen kadın polislere izin vermeyen ve yaÅŸanan itiÅŸ kakışın ardından götürüldüğü polis merkezinde kötü muameleye maruz kalan Rüya AÄŸdaÅŸ Sönmez’in bireysel baÅŸvurusunu karara baÄŸladı.

Polis merkezindeki çay ocağında saçından çekilerek yere düşürüldüğünü, çıplak kalacak ÅŸekilde soyundurulduÄŸunu, kolluk tarafından darp edilip hakarete uÄŸradığını, ayrıca birtakım bedensel hareketler yapmaya zorlandığını iddia eden baÅŸvurucu, çıplak kalacak ÅŸekilde üst araması yapılmasına ve planlı olarak iÅŸkenceye maruz kalıp hakarete uÄŸramasına raÄŸmen Savcılığın bu durumu görmezden gelerek etkisiz bir soruÅŸturma yürüttüğünü ve sonuçta da kovuÅŸturmaya yer olmadığına karar verdiÄŸini belirterek Anayasa’nın 17’inci maddesinde güvence altına alınan haklarının ihlal edildiÄŸini ileri sürmüştü.

AİHM içtihadına atıf

2017’de yapılan bireysel baÅŸvuruyu karara baÄŸlayan Anayasa Mahkemesi, Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi’nin (AÄ°HS) “Hiç kimse iÅŸkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya iÅŸlemlere tabi tutulamaz” ÅŸeklindeki 3’üncü maddesine atıfta bulunarak Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi’nin (AÄ°HM) ilgili içtihatlarında kötü muamele yasağının demokratik toplumların en temel deÄŸeri olduÄŸunu vurguladığına; terörle ya da organize suçla mücadele gibi en zor ÅŸartlarda dahi maÄŸdurların davranışlarından bağımsız olarak iÅŸkence, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya iÅŸlemlerin AÄ°HS ile yasaklandığına dikkat çekti.

“Yetersiz soruÅŸturma da kötü muamele teÅŸkil edebilir”

Kararda, kötü muamele iddiasının bulunmasının etkili resmi bir soruşturma yapılmasını gerektirdiğine, devletin pozitif yükümlülüğü kapsamında bazen tek başına soruşturma yapılmamış olması veya yeterli soruşturma yapılmamış olmasının da kötü muamele teşkil edebildiğine işaret edildi. AYM, etkili soruşturma yürütülmemesinin bazı hâllerde devlet görevlilerinin fiilî dokunulmazlıktan yararlanarak kontrolleri altında bulunan kişilerin haklarını istismar etmelerine yol açacağını belirtti.

Mahkeme, Rüya AÄŸdaÅŸ Sönmez vakasında olayın aydınlatılması için gerekli araÅŸtırmaların yapılmadığı ve etkili bir soruÅŸturma yürütülmediÄŸi kanaatine varıldığını bildirerek Anayasa’nın “KiÅŸinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı” kenar baÅŸlıklı 17’nci maddesinin “Kimseye iÅŸkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle baÄŸdaÅŸmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz” ÅŸeklindeki üçüncü fıkrasının usul boyutuyla ihlal edildiÄŸi sonucuna vardı.

Yeniden soruşturma yapılacak

İhlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden soruşturma yapılmasında hukuki yarar bulunduğuna işaret eden AYM, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir soruşturma yapılmasına ve bu sebeple kararın bir örneğinin yeniden soruşturma yapılmak üzere İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine karar verdi.

AYM kararında kötü muamele yasağının ihlal edildiÄŸine iliÅŸkin iddianın kabul edilebilir olduÄŸuna, Anayasa’nın 17’nci maddesinde güvence altına alınan kötü muamele yasağının usule iliÅŸkin boyutunun ihlal edildiÄŸine, kararın bir örneÄŸinin kötü muamele yasağının usule iliÅŸkin boyutunun ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden soruÅŸturma yapılmak üzere Ä°stanbul Cumhuriyet BaÅŸsavcılığına gönderilmesine ve toplam 3.857,50 liralık yargılama giderinin baÅŸvurucuya ödenmesine hükmetti.

DW/BK,JD