Hissedilen enflasyon, hissedilmeyen büyüme: Türkiye’nin kişi başına geliri artışı illüzyon mu?

3 Mart 2024

Türkiye’nin kişi başına geliri 2020 yılında yüzde 23 arttı mı? Bu sorunun cevabı, hangi veri seti kullanıldığına bağlı. T24’te yayınlanan “Kişi başına geliri bir yılda nasıl olup da yüzde 23 arttırdığımız mucizesini anlamak için bu yazımı okumanız gerekir” başlıklı makalede, ekonomist Mahfi Eğilmez bu konuyu detaylı bir şekilde analiz ediyor.

Eğilmez, makalesinde Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine dayanarak, Türkiye’nin gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) 2020 yılında nominal olarak yüzde 18.5 artarak 5.1 trilyon TL olduğunu; ancak reel olarak bakıldığında, GSYİH’nin yüzde 1.8 artarak 2.3 trilyon TL olduğunu belirtiyor.

Kişi başına gelir ise, GSYİH’nin nüfusa bölünmesiyle hesaplanır. Eğilmez, TÜİK’in verilerine göre, Türkiye’nin nüfusu 2020 yılında yüzde 1.5 artarak 83.6 milyon olduğunu; buna göre, kişi başına gelirin reel olarak yüzde 4.5 artarak 27 bin 600 TL olduğunu yazıyor.

Ancak kişi başına geliri dolar cinsinden bulmak için, döviz kurunu da dikkate almak gerekir. Döviz kuru, bir ülkenin para biriminin başka bir ülke para birimi cinsinden değeridir. Türk lirasının dolar karşısındaki değeri, döviz kurunu belirler. Döviz kuru düştükçe, Türk lirası değer kaybeder; yükseldikçe değer kazanır.

Eğilmez, Türkiye’nin döviz kurunun 2020 yılında nominal olarak yüzde 31.6 artarak 7.5 TL/USD olduğunu; reel olarak ise, yüzde 29.8 artarak aynı seviyeye geldiğini ifade ediyor. Buna göre, kişi başına gelirin dolar cinsinden yüzde 20.4 azalarak 3680 USD olduğunu söylüyor.

Ancak döviz kuru, ülkelerin satın alma güçlerini tam olarak yansıtmaz. Çünkü farklı ülkelerdeki fiyat seviyeleri ve yaşam maliyetleri farklıdır. Bu nedenle, satın alma gücü paritesi (SAGP) adı verilen bir kavram kullanılır. SAGP, bir ülkenin para biriminin başka bir ülke para birimi cinsinden satın alma gücünü gösterir.

Eğilmez, Türkiye’nin SAGP’sinin 2020 yılında nominal olarak yüzde 27.8 artarak 2.3 olduğunu; reel olarak ise, yüzde 26 artarak aynı seviyeye geldiğini aktarıyor. Buna göre, kişi başına gelirin SAGP cinsinden yüzde 4.3 artarak 8460 USD olduğunu vurguluyor.

Eğilmez, makalesinin sonunda şu sonuca varıyor: “Türkiye’nin kişi başına gelirinin 2020 yılında nasıl yüzde 23 arttığı sorusunun cevabı şudur: Bu artış, nominal değerlerle hesaplandığında gerçekleşmiştir. Reel değerlerle hesaplandığında ise, kişi başına gelir dolar cinsinden yüzde 20.4 azalmış; SAGP cinsinden ise yüzde 4.3 artmıştır. Bu artışın nedeni ise, döviz kurunun ve SAGP’nin reel olarak yüksek oranda artmasıdır. Bu durum, bir mucize değil, bir istatistik oyunudur.”

Eğilmez’in yazısının tamamını okumak için buraya tıklayabilirsiniz.