İdlib’te Rus-Türkiye gerilimin patlaması sadece an meselesi

6 Ekim 2021

Malcolm H. Kerr Carnegie Orta Doğu Merkezi öğretim üyesi Khaddour, araştırmalarını Suriye’nin yanı sıra Levant’taki sivil-asker ilişkileri ve yerel kimlikler üzerine odaklandırıyor.

Carnegie Diwan’dan Michael Young kendisiyle, Rusya ve Suriye hükümet güçlerinin bölgede yoğunlaşan isyancı güçlere yönelik saldırılarını hızlandırdığı kuzeybatı İdlib vilayetindeki durum hakkında bir röportaj yaptı.

Michael Young: Geçen hafta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında yapılan zirvede Suriye konusunda ne kararlaştırıldı?

Kheder Khaddour: Moskova ve Ankara arasındaki Suriye konusundaki merkezi tartışma, sınır bölgeleriyle ilgili. Türkiye’nin amacı güney sınır bölgelerini güvence altına almak, Rusya ise bu bölgelerde Rus varlığını güvence altına almak için kuzeybatı Suriye’deki isyancı grupları Türkiye sınırına doğru itmeye çalışıyor. Bu çelişen hedefler, bir toplantıda hiçbir anlaşmaya varılamayacağı anlamına gelir. Herhangi bir anlaşma bir sürecin sonucu olmalıdır.

Michael Young: On binlerce rejim karşıtı isyancının saklandığı kuzeybatı Suriye bölgesinde İdlib Valiliği’nde gelişen durumu nasıl görüyorsunuz?

Kheder Khaddour: İdlib’i benzersiz kılan sosyal, ekonomik ve askeri karışımı. Aşırı gruplar da dahil olmak üzere isyancılar, büyük ölçüde sivillere güvenirken, yerel güç yapısı büyük ölçüde aile temelli. Bu ailelerin tamamına yakını savaştan doğan sosyoekonomik düzeni yansıtacak şekilde askeri ve ekonomik alana dahil olmuşlardır.

Bölge ve onun baskın gücü Heyet Tahrir el Şam, Esad rejiminin güçlerinin giderek daha iyi organize olması ve topraklarını geri kazanmak için harekete geçmeye hazırlanıyor. Temel hedefleri bu. Heyet Tahrir el Şam burada tehlikeli bir konumda.

İsyancılar ise rejim karşıtı olmaktan çıkıp mevcut durumu savunma konuma geçti. Rejimin göreli tutarlılığına kıyasla isyancıların kırılganlığı ve ABD gibi uluslararası güçlerin bölgenin yerel işlerine karışma konusundaki isteksizliği, rejimin bunu yapabilmesinin sadece bir zaman meselesi olduğu anlamına geliyor.

Michael Young: Rejimin daha önce bulunmadığı bölgelerin kontrolünü yeniden ele geçirdiği Deraa’daki son gelişmeler, Suriye’nin kuzeyinde olanları nasıl etkiledi?

Kheder Khaddour: Suriye’nin güneyinde ve kuzeyinde yaşananlar arasında doğrudan bir ilişki yok ama benzer dinamikleri yansıtıyorlar. Dera’daki gelişmeler iki gerçeği ortaya koydu. Birincisi, güvenlik alanında Esad rejiminin silahlı gruplarla veya bireylerle güç paylaşımını kabul edemeyeceği ve kabul etmeyeceğiydi. Bu, Rusya’nın arabuluculuğu ve garantileri sayesinde, güneydeki yerel partilerle yapılan 2018 anlaşmalarının ölümüyle kanıtlandı.

İkincisi, Suriye’nin coğrafi konumunun önemiydi. Örneğin, Mısır gazını Ürdün ve Suriye’den geçen bir boru hattı aracılığıyla Lübnan’a gönderme planı, Suriye’nin güneyinin bazı bölümleri hükümet kontrolü dışında kalacak olsaydı gerçekleşemezdi. Güneydeki son gelişmeler rejimi daha da güçlendirecek ve ona kuzeyde ilerlemesi için güven verecektir.

Michael Young: Suriye’de Türkiye ve Rusya için oyunun sonu nedir ve oradaki gelişmeleri ikili ilişkilerini nasıl şekillendiriyor?

Kheder Khaddour: Rusya’nın sahadaki varlığını incelediğimizde Rus askerlerinin Türk askerleriyle neredeyse temas halinde olduğunu görüyoruz. Bu, her iki tarafın da birbirleriyle uğraşma gerçeğiyle yüzleşmesi gerektiği anlamına gelir. Ruslar, Esad hükümetiyle yaklaşık yarım yüzyıldır yaptıkları anlaşmayı sürdürmeyi, özellikle Suriye kıyılarında uzun vadeli bir askeri ve ekonomik varlığını sürdürmeyi hedefliyorlar.

Ancak Rusya’nın hırsları kıyı ile sınırlı değil, aynı zamanda kuzeydoğudaki resmin daha karmaşık olduğu Cezire bölgesine de uzanıyor.

Bölge, Kürdistan İşçi Partisi kadrolarına, Amerikan birliklerine ve bir Türk askeri bölgesine ev sahipliği yapıyor. Daha da önemlisi sınır dinamiklerinden etkileniyor. ABD’nin bölgeden herhangi bir şekilde çekilmesi, Trump yönetiminin 2019’da ABD birliklerinin çoğunu bölgeden çekmesinden sonra olanlara benzer şekilde, Rusya ve Türkiye’yi birbirleriyle doğrudan temasa sokacaktır.

Suriye savaşı Türk-Rus ilişkilerini şekillendiriyor, ancak bu da öyle. Bu ilişkilerin çatışmayı sona erdirmeye yardımcı olacak bir istikrar getirip getirmediğini veya güvensizlikle karakterize olmaya devam edip etmeyeceğini söylemek için erken.