Aralık’ta gökyüzü göz kamaÅŸtıracak

2020 birçoklarımız için pek de iyi bir yıl olmadı. Ama gökyüzünü gözlemleyenler için Aralık ayında gerçekleÅŸecek nefes kesici gökyüzü gösterisi, 2020’nin karnesini bir nebze düzeltebilir.

Üstelik bunları pahalı ekipmanlar ve teleskop olmadan evinizden bile izleyebilirsiniz.

İki gezegen bir araya gelecek, en iyi göktaşı yağmurlarından biri yaşanacak ve tam Güneş tutulması izlenecek. Tek ihtiyacınız, gökyüzünün açık olması, nereye bakmanız gerektiğine ilişkin birkaç ipucu ve gerektiğinde gözünüzü koruyacak basit bir koruyucu.

Gökyüzünün bu ay sahne olacağı uzay olayları, sırasıyla şöyle:

13-14 Aralık: Geminid (İkizler) göktaşı yağmuru tüm dünyadan izlenebilecek

GeçtiÄŸimiz aylarda diÄŸer meteor yaÄŸmurlarını izlemiÅŸ olabilirsiniz. Ama göktaşı yaÄŸmurlarının “kralını” görmek için kendinizi hazırlayın.

Ä°ngiltere’de Greenwich Kraliyet Gözlemevi’nden gökbilimci Patricia Skelton, “ÇoÄŸu göktaşı yaÄŸmuru, Dünya’nın kuyruklıyıldızlardan arta kalan parçaların arasından geçtiÄŸi sırada oluyor. Ancak Geminids göktaşı yaÄŸmuru farklı. Bu olay, Dünya GüneÅŸ’in etrafındaki yörüngesinde ilerlerken, 3200 Phaethon adlı küçük gezegenden saçılan parçaların arasından geçmesiyle oluyor” dedi.

Geminid (Ä°kizler) meteor yaÄŸmuru her yıl Aralık ayında gözlenen bir uzay olayı. Saatte 150’ye varan meteor 13-14 Aralık tarihlerinde izlenebilecek.

Skelton, göktaşlarının atmosfere saniyede yaklaşık 35 kilometre hızla girdiğini anlatıyor. Bu, saatte neredeyse 130 bin kilometre hızda oldukları anlamına geliyor.

Göktaşları atmosfere girdikçe, farklı yönlerden gelen sarı, bazen de yeşil ya da mavi ışık çizgilerini görmeniz mümkün.

Eğer gökyüzünde ışık kirliliği olmazsa bu harika manzarayı seyretmeniz daha kolay. Ancak ışık kirliliğinin yüksek olduğu yerleşim bölgelerinde bile meteor yağmuru görülebilir.

Ve iyi bir haber ÅŸu: Geçen yıl bu uzay olayı yaÅŸanırken, göktaşı gösterisinin “düşmanı” olan dolunaya denk gelmiÅŸtik. Bu yıl ise Ay’ın görünmez olduÄŸu Yeni Ay evresine denk geliyoruz. Bu da Geminid meteor yaÄŸmurunun seyir zevkini yükseltecek.

14 Aralık: Tam GüneÅŸ tutulması, Åžili ve Arjantin’de görülebilecek

Yalnızca Åžili ve Arjantin’den izlenecek olsa da internet sayesinde tüm dünyada GüneÅŸ tutulmasını görebileceÄŸiz.

Salgın yaÅŸanmasaydı, birçok kiÅŸi Åžili ve Arjantin’in güneyindeki Patagonya bölgesinde bu doÄŸa olayını izlemek için buluÅŸabilirdi.

Ancak 2020 yine yapacağını yaptı ve birçoğumuz bu olayı da internetten izlemek zorundayız.

EÄŸer GüneÅŸ tutulmasını yerinde izleyecek kadar ÅŸanslıysanız, GüneÅŸ’e doÄŸrudan bakmamanız gerektiÄŸini unutmayın ve bir koruyucu kullanın.

24 dakika içerisinde, Yeni Ay, GüneÅŸ’in Dünya’ya bakan yüzünden geçiÅŸ yapacak. Greenwich’den gökbilimci Tania de Sales Marques, “2 dakika 9,6 saniye” boyunca GüneÅŸ’in yüzü tamamen örtülecek” diyor:

“Ay, GüneÅŸ’ten 400 kat daha küçük ancak bize daha yakın olduÄŸu için büyük görünüyor ve GüneÅŸ’in bize bakan yüzünü tamamen kapatabiliyor.”

Bu anlarda, Güney Amerika’nın en güney ucunda gün ortasında tüyler ürpertici bir karanlık yaÅŸanacak.

Patagonya’nın yerlileri Mapuçeler, gökyüzündeki deÄŸiÅŸikliklerle her zaman yakından ilgilendiler.

Kültürlerarası Mapuçe eÄŸitmeni Marcelo Huequenman, “GüneÅŸ ‘eril enerjiyi’ sembolize eder, Ay ise ‘diÅŸil enerjiyi’… Ve bu iki gücün yanyana gelmesiyle ortaya çıkan gerilim bizim için çok hassas bir andır” diyor.

Mapuçeler genellikle GüneÅŸ tutulmaları konusunda kaygılıdır. Dillerinde, bu uzay olayı Ihan Antü, yani “GüneÅŸin ölümü” olarak anılır.

Gökbilimci Tania, güneş tutulmalarının dünyada yaklaşık 5 bin yıldır kayda geçirildiğini belirtiyor ve ekliyor:

“GüneÅŸ tutulmalarının genellikle kötü bir iÅŸaret olarak görülmesinin nedenini anlamak güç deÄŸil. GüneÅŸ birkaç dakikalığına ‘yutuluyor’ ve gündüz, geceye dönüyor.”

Tania, her yıl beş kez Güneş tutulması yaşanabildiğini söylüyor ancak tam Güneş tutulması yaklaşık 18 ayda bir yaşanıyor.

EÄŸer tam GüneÅŸ tutulması izlemeye niyetliyseniz, 2021 Aralık ayında Antartika’da, 2023 Nisan’ında Endonezya ve Avustralya’da, 2024 Nisan’ında ise ABD ve Kanada’da izleyebilirsiniz. 2026 yılında AÄŸustos ayında ise tam GüneÅŸ tutulması Ä°spanya’nın kuzeyinden Grönland ve Ä°zlanda’ya kadar görülebilecek.

21 Aralık: Jüpiter ve Satürn kavuşması tüm dünyadan izlenebilecek

Jüpiter ve Satürn’ün tek bir yıldız gibi parlaması en son 397 yıl önce yaÅŸandı. Yani Galilei’nin teleskopu bulmasından kısa süre sonra.

Greenwich Kraliyet Gözlemevi’nden gökbilimci Ed Bloomer, “Jüpiter ve Satürn muhtemelen izlenebilecek en iyi gezegenler. Çünkü çok iyi parıldıyorlar” yorumunu yapıyor.

İki gezegenin kavuşması, üst üste gelmeleri ve tek bir gezegen gibi parlamaları anlamına geliyor.

Bloomer, bu gezegenlerin “neredeyse birbirine dokunacak kadar” yakın görüneceÄŸini söylüyor.

Ä°ki gezegenin arasındaki açı Dünya’dan bakıldığında 0,1 dereceye kadar düşecek, ancak bu yalnızca perspektife dayalı bir izlenim. Aslında Jüpiter ile Satürn arasında yaklaşık 800 milyon kilometrelik bir mesafe var.

Bloomer, “Bu gezegen kavuÅŸmalarını izlemek oldukça eÄŸlenceli. Özellikle de en yakın oldukları günden bir gün öncesi ve sonrasıyla birlikte, nasıl deÄŸiÅŸtiklerini gözlemleyerek” ifadelerini kullanıyor.

EÄŸer küçük bir teleskopa sahipseniz Jüpiter’in dört uydusunu bile görebilirsiniz: Io, Europa, Ganymede ve Callisto.

Satürn Jüpiter kavuÅŸması 19,6 yılda bir kez yaÅŸanıyor ancak bu yılki biraz daha özel bir kavuÅŸma. 17. Yüzyıl’dan bu yana Dünya’ya en yakın konumda gerçekleÅŸen Jüpiter-Satürn kavuÅŸmasını izleyeceÄŸiz.

Jüpiter ve Satürn’ün bu kadar yakın gözlendiÄŸi son seferden bu yana 397 yıl geçti.

Gökbilimciler bunun “ömürde bir kez deneyimlenebilecek” bir uzay olayı olduÄŸunun altını çiziyor.

Bloomer, “Gezegenlerin hareketini gözlemlemek uzaya çıkmadan çok önce GüneÅŸ sistemi hakkında fikir edinmemizi saÄŸladı. Bu hareketleri incelemek, bunların arkasındaki fiziksel süreçleri aydınlattı ve yalnızca uzayla ilgili deÄŸil, Dünya’daki iÅŸleyiÅŸle ilgili de bilgimizi geniÅŸletti” diyor.

Eğer gökyüzü açıksa izlemeniz daha kolay olacak ancak yine de hızlı davranmalısınız çünkü yalnızca bir saat içerisinde gezegenler ufukta kaybolacaklar.

En iyisi, birkaç gece boyunca gezegenlerin konumunu gözlemlemek ve onları nerede bulacağınızı iyice netleştirmek: Gün batımından bir saat sonra, Güney Batı yönünde ufuk çizgisine yakın bir noktaya bakmalısınız.