Aralık’ta gökyüzü göz kamaştıracak

2020 birçoklarımız için pek de iyi bir yıl olmadı. Ama gökyüzünü gözlemleyenler için Aralık ayında gerçekleşecek nefes kesici gökyüzü gösterisi, 2020’nin karnesini bir nebze düzeltebilir.

Üstelik bunları pahalı ekipmanlar ve teleskop olmadan evinizden bile izleyebilirsiniz.

İki gezegen bir araya gelecek, en iyi göktaşı yağmurlarından biri yaşanacak ve tam Güneş tutulması izlenecek. Tek ihtiyacınız, gökyüzünün açık olması, nereye bakmanız gerektiğine ilişkin birkaç ipucu ve gerektiğinde gözünüzü koruyacak basit bir koruyucu.

Gökyüzünün bu ay sahne olacağı uzay olayları, sırasıyla şöyle:

13-14 Aralık: Geminid (İkizler) göktaşı yağmuru tüm dünyadan izlenebilecek

Geçtiğimiz aylarda diğer meteor yağmurlarını izlemiş olabilirsiniz. Ama göktaşı yağmurlarının “kralını” görmek için kendinizi hazırlayın.

İngiltere’de Greenwich Kraliyet Gözlemevi’nden gökbilimci Patricia Skelton, “Çoğu göktaşı yağmuru, Dünya’nın kuyruklıyıldızlardan arta kalan parçaların arasından geçtiği sırada oluyor. Ancak Geminids göktaşı yağmuru farklı. Bu olay, Dünya Güneş’in etrafındaki yörüngesinde ilerlerken, 3200 Phaethon adlı küçük gezegenden saçılan parçaların arasından geçmesiyle oluyor” dedi.

Geminid (İkizler) meteor yağmuru her yıl Aralık ayında gözlenen bir uzay olayı. Saatte 150’ye varan meteor 13-14 Aralık tarihlerinde izlenebilecek.

Skelton, göktaşlarının atmosfere saniyede yaklaşık 35 kilometre hızla girdiğini anlatıyor. Bu, saatte neredeyse 130 bin kilometre hızda oldukları anlamına geliyor.

Göktaşları atmosfere girdikçe, farklı yönlerden gelen sarı, bazen de yeşil ya da mavi ışık çizgilerini görmeniz mümkün.

Eğer gökyüzünde ışık kirliliği olmazsa bu harika manzarayı seyretmeniz daha kolay. Ancak ışık kirliliğinin yüksek olduğu yerleşim bölgelerinde bile meteor yağmuru görülebilir.

Ve iyi bir haber şu: Geçen yıl bu uzay olayı yaşanırken, göktaşı gösterisinin “düşmanı” olan dolunaya denk gelmiştik. Bu yıl ise Ay’ın görünmez olduğu Yeni Ay evresine denk geliyoruz. Bu da Geminid meteor yağmurunun seyir zevkini yükseltecek.

14 Aralık: Tam Güneş tutulması, Şili ve Arjantin’de görülebilecek

Yalnızca Şili ve Arjantin’den izlenecek olsa da internet sayesinde tüm dünyada Güneş tutulmasını görebileceğiz.

Salgın yaşanmasaydı, birçok kişi Şili ve Arjantin’in güneyindeki Patagonya bölgesinde bu doğa olayını izlemek için buluşabilirdi.

Ancak 2020 yine yapacağını yaptı ve birçoğumuz bu olayı da internetten izlemek zorundayız.

Eğer Güneş tutulmasını yerinde izleyecek kadar şanslıysanız, Güneş’e doğrudan bakmamanız gerektiğini unutmayın ve bir koruyucu kullanın.

24 dakika içerisinde, Yeni Ay, Güneş’in Dünya’ya bakan yüzünden geçiş yapacak. Greenwich’den gökbilimci Tania de Sales Marques, “2 dakika 9,6 saniye” boyunca Güneş’in yüzü tamamen örtülecek” diyor:

“Ay, Güneş’ten 400 kat daha küçük ancak bize daha yakın olduğu için büyük görünüyor ve Güneş’in bize bakan yüzünü tamamen kapatabiliyor.”

Bu anlarda, Güney Amerika’nın en güney ucunda gün ortasında tüyler ürpertici bir karanlık yaşanacak.

Patagonya’nın yerlileri Mapuçeler, gökyüzündeki değişikliklerle her zaman yakından ilgilendiler.

Kültürlerarası Mapuçe eğitmeni Marcelo Huequenman, “Güneş ‘eril enerjiyi’ sembolize eder, Ay ise ‘dişil enerjiyi’… Ve bu iki gücün yanyana gelmesiyle ortaya çıkan gerilim bizim için çok hassas bir andır” diyor.

Mapuçeler genellikle Güneş tutulmaları konusunda kaygılıdır. Dillerinde, bu uzay olayı Ihan Antü, yani “Güneşin ölümü” olarak anılır.

Gökbilimci Tania, güneş tutulmalarının dünyada yaklaşık 5 bin yıldır kayda geçirildiğini belirtiyor ve ekliyor:

“Güneş tutulmalarının genellikle kötü bir işaret olarak görülmesinin nedenini anlamak güç değil. Güneş birkaç dakikalığına ‘yutuluyor’ ve gündüz, geceye dönüyor.”

Tania, her yıl beş kez Güneş tutulması yaşanabildiğini söylüyor ancak tam Güneş tutulması yaklaşık 18 ayda bir yaşanıyor.

Eğer tam Güneş tutulması izlemeye niyetliyseniz, 2021 Aralık ayında Antartika’da, 2023 Nisan’ında Endonezya ve Avustralya’da, 2024 Nisan’ında ise ABD ve Kanada’da izleyebilirsiniz. 2026 yılında Ağustos ayında ise tam Güneş tutulması İspanya’nın kuzeyinden Grönland ve İzlanda’ya kadar görülebilecek.

21 Aralık: Jüpiter ve Satürn kavuşması tüm dünyadan izlenebilecek

Jüpiter ve Satürn’ün tek bir yıldız gibi parlaması en son 397 yıl önce yaşandı. Yani Galilei’nin teleskopu bulmasından kısa süre sonra.

Greenwich Kraliyet Gözlemevi’nden gökbilimci Ed Bloomer, “Jüpiter ve Satürn muhtemelen izlenebilecek en iyi gezegenler. Çünkü çok iyi parıldıyorlar” yorumunu yapıyor.

İki gezegenin kavuşması, üst üste gelmeleri ve tek bir gezegen gibi parlamaları anlamına geliyor.

Bloomer, bu gezegenlerin “neredeyse birbirine dokunacak kadar” yakın görüneceğini söylüyor.

İki gezegenin arasındaki açı Dünya’dan bakıldığında 0,1 dereceye kadar düşecek, ancak bu yalnızca perspektife dayalı bir izlenim. Aslında Jüpiter ile Satürn arasında yaklaşık 800 milyon kilometrelik bir mesafe var.

Bloomer, “Bu gezegen kavuşmalarını izlemek oldukça eğlenceli. Özellikle de en yakın oldukları günden bir gün öncesi ve sonrasıyla birlikte, nasıl değiştiklerini gözlemleyerek” ifadelerini kullanıyor.

Eğer küçük bir teleskopa sahipseniz Jüpiter’in dört uydusunu bile görebilirsiniz: Io, Europa, Ganymede ve Callisto.

Satürn Jüpiter kavuşması 19,6 yılda bir kez yaşanıyor ancak bu yılki biraz daha özel bir kavuşma. 17. Yüzyıl’dan bu yana Dünya’ya en yakın konumda gerçekleşen Jüpiter-Satürn kavuşmasını izleyeceğiz.

Jüpiter ve Satürn’ün bu kadar yakın gözlendiği son seferden bu yana 397 yıl geçti.

Gökbilimciler bunun “ömürde bir kez deneyimlenebilecek” bir uzay olayı olduğunun altını çiziyor.

Bloomer, “Gezegenlerin hareketini gözlemlemek uzaya çıkmadan çok önce Güneş sistemi hakkında fikir edinmemizi sağladı. Bu hareketleri incelemek, bunların arkasındaki fiziksel süreçleri aydınlattı ve yalnızca uzayla ilgili değil, Dünya’daki işleyişle ilgili de bilgimizi genişletti” diyor.

Eğer gökyüzü açıksa izlemeniz daha kolay olacak ancak yine de hızlı davranmalısınız çünkü yalnızca bir saat içerisinde gezegenler ufukta kaybolacaklar.

En iyisi, birkaç gece boyunca gezegenlerin konumunu gözlemlemek ve onları nerede bulacağınızı iyice netleştirmek: Gün batımından bir saat sonra, Güney Batı yönünde ufuk çizgisine yakın bir noktaya bakmalısınız.