Türkiye demokratik değerler raporunda sınıfta kaldı: Hukukun üstünlüğünde dünyada 148. sırada

9 Kasım 2023

Türkiye’nin hukukun üstünlüğü kategorisindeki zayıf performansı, Uluslararası Demokrasi ve Seçim Yardımı Enstitüsü’nün 2023 raporu tarafından vurgulanarak Türkiye’nin dünya genelinde 173 ülke arasında 148. sırada olduğunu ortaya koymaktadır. Aynı rapora göre, Türkiye Avrupa’da Rusya’nın gerisinde, demokratik olmayan dört ülkeden birisi olarak değerlendirilmiştir.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin, cezaevindeki milletvekili Can Atalay ile ilgili Anayasa Mahkemesi’nin kararına uymama ve AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunma kararı, Türkiye’de yargı bağımsızlığı ve hukukun üstünlüğü konularını bir kez daha gündeme taşımıştır.

International IDEA’nın raporuna göre Türkiye’nin hukukun üstünlüğü sıralamasındaki düşük performansı şu şekildedir:

Hukukun Üstünlüğü kategorisinde Türkiye dünya genelinde 148, Avrupa’da 45 ülke içerisinde sondan ikinci sırada bulunmaktadır.
Haklar kategorisinde Türkiye dünya genelinde 129, Avrupa’da ise 42. sıradadır.
Temsil kategorisinde Türkiye dünya genelinde 112, Avrupa’da ise 42. sıradadır.
Katılım kategorisinde Türkiye dünya genelinde 139, Avrupa’da ise 42. sıradadır.

Değerlendirme puanları 0-1 arasıdır, 1 en iyi anlamına gelirken, Danimarka’nın 0.98 puan aldığına karşılık, Türkiye’nin notu sadece 0.261’dir.

Avrupa’daki en demokratik ülkeler sırasıyla Danimarka, Norveç, Almanya, İsviçre ve İsveç’tir. Türkiye ise Belarus’un ardından Avrupa’da ikinci sıradadır.

Rapor, Azerbaycan, Belarus, Rusya ve Türkiye’nin demokratik olmayan ülkeler olarak sıralandığını belirtir. Bu dört ülke, demokrasinin çoğu göstergesinde Avrupa ortalamasının oldukça altında performans göstermiş ve Avrupa’nın geri kalanından uzaklaşmıştır.

Avrupa’nın demokratik değerlerin en yüksek olduğu bölge olduğu, ancak son 5 yılda gerilemelerin dikkat çektiği vurgulanmıştır. Türkiye de dahil olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde hukukun üstünlüğü konusunda önemli düşüşler yaşanmıştır. Türkiye’nin bu alandaki performansındaki düşüş, Belarus’un ardından en belirgin olanıdır.

Rapora göre, dünyanın her bölgesinde demokrasinin daraldığı, sivil özgürlüklerden yargı bağımsızlığına kadar uzanan temel göstergelerde son beş yılda düşüş yaşandığı belirtilmiştir. Bu gerileme, resmi denge ve denetleme mekanizmalarının erozyona uğramasıyla daha da derinleşmiştir. Türkiye’nin hukukun üstünlüğü konusundaki düşük sıralaması, bu küresel eğilimin bir yansıması olarak değerlendirilebilir.