Enflasyon, ekonomide fiyatların genel düzeyinin sürekli artması olarak tanımlanır. Enflasyonun yüksek olması, hem tüketicilerin hem de üreticilerin satın alma gücünü azaltır. Bu nedenle, enflasyonun ölçülmesi ve kontrol altında tutulması, ekonomik istikrar ve refah için önemlidir.
Türkiye’de enflasyonun resmi olarak açıklanan rakamları, tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve üretici fiyat endeksi (ÜFE) olarak bilinir. TÜFE, tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerin fiyatlarını takip eder. ÜFE ise, üreticilerin mal ve hizmet üretmek için kullandıkları girdilerin fiyatlarını izler.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), son açıklanan enflasyon verilerine göre, vatandaşların hissettiği enflasyonun resmi rakamlardan iki kat daha yüksek olduğunu belirtiyor. TÜİK, halkın özellikle enflasyon gibi hayatlarını doğrudan etkileyen verilere duyduğu güvensizliği, global bir sorun olarak değerlendiriyor.
2023 yılı tüketici enflasyonunu yüzde 64,7 olarak açıklayan TÜİK’e göre, vatandaşlar bu enflasyonu yüzde 129,4 oranında hissedebilirler. Ancak, TÜİK ile veri serilerine erişilemeyen Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) verileri arasında karşılaştırma yapılamıyor. Ayrıca, TÜİK ve İstanbul Ticaret Odası (İTO) endeksleri arasındaki yapısal farklar yıllardır devam ediyor, ve yüksek enflasyon bu farkı daha belirgin hale getiriyor.
TÜİK yetkililerine göre, kurum, resmi olarak duyurmasa da vatandaşların tüketim alışkanlıkları ve harcama kalıplarını dikkate alarak hissedilen enflasyonun açıklanan enflasyondan iki kat daha yüksek olduğunu hesaplıyor. TÜİK, halkın resmi istatistiklere, özellikle enflasyon gibi hayati öneme sahip verilere olan güvensizliğini, tüm ülkelerde yaşanan bir sorun olarak görüyor.
AB Euro Bölgesi’nde 2004’ten bu yana hesaplanan algılanan enflasyonun, ölçülen enflasyondan her zaman daha yüksek olduğu belirtiliyor. Özellikle 2008 küresel krizi ve Covid-19 salgını dönemlerinde, bireylerin hissettiği enflasyonun resmi rakamların üzerinde seyrettiği gözlemlenmiş. Avrupa Merkez Bankası (ECB) verilerine göre, hissedilen enflasyon resmi enflasyondan beş kat daha yüksek çıkabiliyor.
Algılanan enflasyonun resmi enflasyondan yüksek olmasının nedenleri arasında tüketicilerin gelir seviyelerinin, harcama kalıplarının ve tüketim alışkanlıklarının kişiden kişiye farklılık göstermesi bulunuyor. TÜİK, ayrıca, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplamalarının kullanılan mal ve hizmet sepetinin bireylere göre değişmesi nedeniyle hissedilen enflasyon ile resmi enflasyon arasında farklılıklar oluşturduğunu ifade ediyor.
ENAG verileriyle ilgili olarak TÜİK, Mayıs seçimlerinden sonra yaşanan hızlı kur ve petrol fiyatlarındaki yüksek enflasyonun, TÜİK verilerinin güvenilirliğini de gösterdiğini ifade ediyor. Ayrıca, ENAG’ın internet sitesinde TÜFE’de kaydedilen artışları gösteremediği ve metodolojik bilgilerin eksik olduğu eleştirilerine de yer veriyor. TÜİK’e göre, ENAG’ın Türkiye genelinde tüm tüketim verilerini toplama iddiasının ciddi kapsam eksikliği sorunu içerdiği, dolayısıyla Türkiye genelini temsil etmeyeceği belirtiliyor.
