Covid-19 salgınında hayatımıza giren ‘R sayısı’ nedir? Değerin yüksek olması neye işaret eder?

28 Haziran 2020

2020-03-24_21-46-22 — Koronadan sonra Times Square, New York

ovid-19 salgınının günlük hayatımıza soktuğu yeni teknik terimler arasında salgının bulaşıcılığını gösteren “R sayısı” veya “R değeri” de bulunuyor.

Peki “R sayısı” nedir? Nasıl hesaplanır ve neye işaret eder?

İngilizce’de çoğalma anlamına gelen “reproduction” kelimesinin baş harfi ile gösterilen sayı, bir kişinin hastalığı ortalama kaç kişiye bulaştıracağını gösteriyor.

R sayısını iki ayrı kategoride incelemek mümkün.

Temel bulaşıcılık değeri

Temel bulaşıcılık değerine “R0 değeri” deniyor. Belli bir hastalık için değişmeyen bu sayı, söz konusu hastalığın özünde ne kadar bulaşıcı olduğunu belirtiyor. R0 sayısı örneğin kızamık için 15 olarak hesaplanırken, Covid-19’un durumunda bunun 2,5’a yakın olduğu düşünülüyor.

Örneğin R0 değeri 2,5 olan bir hastalığa sahip 100 kişinin, hastalığa hiç bağışıklığı olmayan bir toplumda bunu 250 kişiye bulaştırması bekleniyor. Söz konusu 250 kişinin de bunu 625 kişiye bulaştırması öngörülüyor.

Ancak R0 sayısının hesaplanmak için elde edilen salgın verileri kullanılıyor. Ancak bu veriler hatasız olmadığı için genelde değer net bir sayı yerine 1,5-2 gibi bir aralık olarak belirtiliyor.

Etkili bulaşıcılık değeri

Bir hastalık toplum içinde yayıldıkça bağışıklık seviyeleri artıyor. Ayrıca karantina gibi uygulamalar bulaşıcılığın düşmesine neden oluyor. Bu nedenle “R0” sabit kalsa da hastalığın etkili bulaşıcılığı, yani “RE değeri” azalabiliyor.

R değerleri genelde ülke bazında hesaplanıyor ancak aslında bölgeden bölgeye bile farklılık gösterebiliyor.